Dikke Van Pale 2.026

 Vleier

 Viooltje. Onze pa plantte ieder jaar purperen en gele viooltjes langs het tuinpad. 'Ozze poa zat alle joare purper en gèèl flettekes langs den hofpad.'   

   Pleuritis,  longonsteking

   Kussensloop

   Flirterig rond iemand hangen

    Schrik hebben: 'mé de floep ziette'    

   Graszode

   Flauw  -  Ik voel mij erg slapjes:  'Ich zen zoe floo as 'n poet.'    Ze viel bewusteloos……., en toch was de saus maar flauw, de soep ook. 'Ze véil floo, van hurre sus, van hurre klot en van hur zelleves, en nog war de saws mer floo, de sóp ooch.'    

    Florent,  Floris

   Stortbui

   1.  Gordijnkwast   2.  Kwast op paardenmolen

   Fluitje,  kleine pint  -  Dat ging gemakkelijk vooruit:  'Da gónk vùröt as e flöjke vanne cent !'  

 Velours, fluwelen stof -  Ik heb een mol gevangen:  'Ich ha iene gevange mé ö flóure brukske oan.'  Hij had een geribbelde fluwelen broek aan en zij een effen fluwelen rokje en ook een fluwelen jasje. 'Hè ha 'n gerubde flou'ere brók oan en zè 'n effe flou'ere rökske en ooch e flou'ere jaske (jeske).'  

   jicht,  reuma;  acute jicht: ' 't vliegend flurresain' (door begripsverwarring ook gebruikt bij 'fleuris', pleuritis)

   Ondergrond

   Kermis

   Kermisvolk (zie 'kiekassevolk'). Florent was 't kermisvolk gaan helpen, want de zaterdagnamiddag ging de foor open. 'Flor war de foe-rmanne goñ höllepe, want sötterdags 's achternóuns gonk 't foer ope.'    

   1.  Vrouwelijk geslachtsorgaan  2.  Blaf van hond met hazenlip  3.  Dikke leugen - grote blaas  (zie 'foefkes')

   Iemand die zich niet aan de regels houdt

   Blaasjes,  onwaarheden :    'éimand foefkes wèèsmake'  (iemand blaasjes wijsmaken).    

   Halsdoek dat geknoopt werd  (zie 'flaar' )

   Ontoerekeningsvatbare geestelijke toestand  - Het was maar een dwaas idee:  'Het war mèr ne foerel'   ;  Hij was onhandelbaar :  'Hè war in zenne foerel '  (zie ook:  'Bözzeke')

   Stuurstang van fiets

   Iets wegmoffelen

   Foei

   ;Knutselen

 Zottigheid. Hij is er in een woedende bui naartoe gerend en vreselijk uitgevlogen, maar eigenlijk had hij beter eerst eens nagedacht. 'Hè es doa'e in 'n folie hinne gevloge en van z'n kloe'ete goñ make, mer hè ha bèter ie'est es noagedacht.'  

   Iets onhandig behandelen

   Alfons

    Fout, vrijschop

   Kracht

   Biceps. De jongetjes pronkten met hun biceps bij de meisjes.'De mennekes ware bè de wichter an 't stóffe mé hun forsbolle .'    

   Smeerput

    Belgische frank.  1 frang:&nbsp   5 frang, 1 Belga:  5 Belgische franken    ;  50 cent:   'halve frang'

   Frank  (vroegere Belgische munteenheid)  -  Ze is overdreven zuinig:  'Ze zo ne frang in twie'e bète.'   ;  dat is iets goedkoop:  '
Das éit va 5 balle vur ne frang.'

  Brutaal, stout  -  Brutale kinderen:  'Franke júng'     

   Grap   -  grappen uithalen:  'fratse öthoale'    

   Frederik

 Franjes

   Frans

   1.  zn.  Voedsel, eten    2.  ww. Gulzig eten, vreten  -  Hij kan enorm veel eten :  'Die'e kan frette gelèk ö pèèrd.'   ;  de schuld krijgen:  'De boter gefret hemme.'  ;  daar kan ik mij over opwinden:  'Doa'e fret ich men kas an op ! '  

   De benen nemen, ervan onder muizen

    Gehaktbal. Gehaktballen met kriekjes om duimen en vingers af te likken. 'Frikedelle mee kriekskes vur daime en vingers af te lekke.'    

   Kapsel met over het voorhoofd hangende recht geknipte haren,  pony haarsnit.Fransje had Rozeke haar pony afgeknipt, toen haar papa afkwam nam hij snel de benen. 'Frenske ha Rozeke hurre froefroe afgekniept, toun hurre poa afkwamp frietste hè ter rap vanonner.'  

   Iets op onhandige wijze doen

   Een prop maken,  verkreuken 

   Iemand die overal aan zit te prutsen

 In plooitjes schuiven

   Kolenfront of steenfront

   Onhandig handelen

   Iemand die iets doet, maar niet goed ...

   Geluksdoelpunt. Messi liep in volle vaart naar de andere goal, viel over z'n linkervoet, viel met z'n hoofd tegen de bal en die rolde in het doel, een geluksdoelpunt. 'Messi léip volle fiettig no d'oaner gool, strunkelde euver zenne lingse vóut, véil mé zenne kop tege de bal en die'en trulde inne gool, 'n echte frotselgool.'    

   Een gefronste volant

   1.  Friemelen  2.  Prutsen 3. Ganse dag bezig zijn en niks doen.

   1. Prutser   2.  Zenuwachtig type

   Theofiel

   Raden   (zie ook:  'roai'e')  -  Je mag drie keer raden wat ik nu gevonden heb:  'Ge mugt draai kiere geroai'e wa ich noa gevonne hem.'   - raad eens:  'groaid 'es !'  Het is je geraden uw huiswerk te maken, anders mag je eens raden wat ik zal doen, dan krijg je van de stok op je billen. 't Es óch geroai'e dagge ur höeswerk makt, oaners mugder es groai'e wat ich zal dóun, dan kregd'r vanne stek op ur bille.'    

    Lange regenjas. Benedikt had een lange regenjas aan met een ceintuur in de lende en een grijze vilten hoed op, een borsalino. 'Dikt ha ne gabardine oan mé ne réim in z'n lee en ne grèze feutere hóud op zenne kop, ne borsalino.'    

   1.  Tweetandige hooivork  2. (fig.) Grote mond. Ze reden met de hoogkar 't broek in,en met hooivorken staken ze het droge hooi op de kar, de voor - en achterhekken hielden 't samen. 'Ze reen mee de hoe-ikèèr 't brók in, en mee gaffels stake ze 't druug hoe-i oppe kèèr, de botterikke veur en achter héile da bie'en.'    

   Aftroggelen,  afsmeken  (zie ook 'aflaize')

   Iemand die blijft aandringen om iets te krijgen,  aftroggelaar

   verbinding tussen steengang en pijler

   Een straffe kerel  :  'ne galjaar' ( < Fr. gaillard) (zie ook: 'kastaar'). Alhoewel iedereen zei dat hij een straffe kerel was , stond hij daar op z'n pantoffels op de markt te bedelen voor een boterham. 'Allewöl da alleman zee dat 't ne galjaar war, stónd 'm doa op z'n galosje oppe mèt te gaize vur ne boterham.'  

   Lage steekpantoffel

   Gang.  -  Hij draaide even aan 't sleuteltje en 't was in gang.'Hè drède mer es an 't sleutelke en hè war in gank.'     Hij gaat erg snel: 'Hè got nogal ne gank.'    ;  op gang, gestart:  'in gank'       Hij haaste zich. 'Hè gink nogal ne gank, ich moest bekans loe'epe vur 'm te vollege.'     Ze duwde 'ns op de startknop en 't werkte. 'Ze dawde es oppe startknop en 't war in gank.'    

    Spatbord van auto. Cella had met de auto tegen 'n weipaal getikt, ze had nu 'n bluts in 't spatbord. 'Cella ha mee de oto getutst tege ne wèèpoal,noa hit ze 'n bluts in hurre gardeboe.'    

   lederen halsjuk van een trekdier, paardentuig

   Mijnpolitie,  mijnwachter

   Waarborg

   1.  Zitvlak,  achterwerk  2. Opening  -  Hij kan niet stilzitten:  'Dieje hèt gie zittend gat !'      -;  hij zal moeten wennen:  ' 't zal ze gat voare ! '   Wanneer je er de brui aan geeft omdat het niet lukt. 'Dattet dink mè gat kust.'     Ze was op haar teen getrapt. 'Ze war in hur gat gebete.'    

 Kort schortlint

   Gauw,  snel. Ik moet eens dringend een plasje gaan doen. 'Ich mót es gaw m'n petette goñ afgéite.'  

   Gehandicapt

   Broers,  gebroeders

   Fietsstuur

  Groot gebouw  -  Ze hadden een groot gebouw aan 't kanaal neergezet:  'Ze haan doa an 't  kenoal nogal ö gedóun hinne gezatte, 't war 650 m lank en wöl 60 m brie'ed.'  

   Met drie,  drietal. Met Paal kermis gingen ze met hun drieën op stap tot 's morgens vroeg. 'Mé Böetingkerremes ginke ze hun gedraaine op skok tot 's mörregesvrug.'    

 Jij. Gij zijt precies niet van de minste. 'Gèè, gè zet néi mien gèè!'    

   Verlangend kijken,  smachtend uitzien naar iets (‹ geil + ogen)  -   Onze Arthur,onze Isidoor en ik hingen met ons drieën, de drie broers, over ons fietsstuur bij de bakker voor het venster te likkebaarden naar al die cakes en taarten:  'Ozzen Tuur,ozzen Door en ich honke oos gedraai'ne, de draai gebrùi'ers, bè de bekker vurre vienster, euver ozze gedón te gèèloege no al die getoos en vloaie.'    

 Geelzucht.Casimir heeft drie maanden thuisgezeten van 't werk met hepatitis. 'Méi'er hit draai moñ töes gezete van 't werk mee de gèèlverf.'  

   Korset van elastische stof,  zonder baleinen  (‹ Fr. 'gaine')

   Dunne lange staak,  lange stok  (zie ook:  'boengèèr' ,  'vogelsgèèr' )Ze hadden een voorlopige poort gemaakt met een aantal lange stokken. Ze haan 'n prófezwoar goar gemakt mee 'n die'el gère.  

   Hijgen  -   De veldwachter stont te hijgen als een oude blaasbalg, hij zat er eentje achterna van in Geenhout en op Tervant aan het kanaal had hij hem bij z’n kraag:  ' De garre stont te gège gelek nen oa bloa’esbalg, hè zat ienne achter zè gat van in ’t Genhoot en op Tervañt anne kenoal hatter ’m bè zenne kalléé.'    

   Geluid van iets dat uitgesleten ('ötgehódderd') is

 Gieter. Hij was zo fier als een gieter. 'Hè war zoe vrie'et as ne géiter ( as è kapmes)'    

   Begerig kijken  (zie 'gaize' )

   In orde.Iedereen hebben ze bezocht, overal zijn ze gaan vragen en bepleiten en op 't allerlaatste hebben ze een brief naar de paus gestuurden toen was het in orde, Paal werd een parochie. 'Alleman hemme ze achternoa geloe'epe, euveral zen ze goñ vroage en 't goñ ötlenge en op 't leste hemme ze ne bréif nó de paus geskreve en tóun war 't geklónke, de Böeting woord 'n parochie.'    

   Grond waar een huis op staat  -   Als we dan 's avonds thuiskwamen, dan stond er op het erf een heel lange tafel, daar zat dan iedereen rond voor het avondmaal:  'As we dan 's oaves thöeskwampe, dan stond er op 't geleeg een hie'el lang töffel, doa zat dan alleman rond vur oaveskost te ète.'    

   Gelijk  :   '    Ik had gelijk, ich ha gelèèk ! '

 Samenspannen

   Geleden   :  Veertien dagen geleden 'vietéin daag geleen'    

   1/4 de van een schoof  vers gemaaid (gepikt) graan -      Vroeger als het koren werd pikt was ik binder. Ik draaide rond zo'n bussel koren een strooien band , wrong de twee uiteinden goed samen en dan had je een geleg:  'Vrugger as ze an 't kore pikke ware war ich biener. Ich drède rond zoe'en bussel stroe-i ne stroe-i'e band en vronk die'en tegói bie'en en dan hadder 'n geleg. '

 Gepast, ongepast

   Als,  zoals  :  'éit gelèk da héi'  -  Dat gaat goed, dat verkoopt goed:  'Da lúpt gelèk nen trèèn' .    ;  Er beteuterd bijstaan:  'gelèk ne Zebedeus'    

   Glad

   Geslepen persoon  :   'ne gelèttige'

   Heel warm, gloeiend  -  Een geslepen persoon:  'ne geleunige'      ;   Hij had lang in de gevangenis gezeten voor allerlei gesjoemel, de ene noemde hem een gladde jongen, anderen zeiden dat ie aangebrand was:  'Hè ha lank inne bak gezete vur vanalle hèmeleke dings, den iene noemde 'm ne gelettige, mer d'oaner zeen dat 'et ne geleunige war. '    

 Schuin (kleding)

    Kosten. Wat kosten de eieren. 'Wa gelle de èèr?'     Wat kosten de appelen en peren op de markt. 'Wa gelle de appels enne pere oppe met?'  

 Geladen,  beschonken

   Geloof. Hij is ongeloofwaardig. 'Do kunder de helligt nog néi va gelú'eve.'    

   WC  (minder vulgair dan ' 't höske' )  - ' no 't gemak gón'  ;    ik zat op m'n gemak op het toilet:  'Ich zoot op mè gemak op 't gemak'    

   1. Van slechte kwaliteit   2.  Slecht van karakter  3. Slonzig gekleed

 Gemeend

   Gewoonlijk  -   Gemeentewerklieden maakten de gaten in de straten dicht, maar ze gebruikten van die minderwaardige cement. Gewoonlijk maakten ze ook de grachten open:  'De manne vanne gemènte méike de kótter van stroa’ete toe, mer ze gebrökde van die’e gemène cement. Gemèènlek méike ze ooch de grachte ope. '     Tijdens de Goede Week is het weer gewoonlijk niet veel soeps . 'Gemèènlek est onner de gói wèèk néi veul fameus va wèèr.'    

   Gemeente

   Ondergrondse landmeter (mijnmeter) ,  mat de prestaties op van mijnwerkers in de ondergrond ( zie ook:  'markeerder' )

   Gesukkel

 Wormstekig

    Gehakt. Ik moest een kilo gehakt halen voor de spagettisaus. 'Ich moest ne kilo gemoale hoale vur in de spagettisaws.'    

   Troebel

 Genegen

   Vrijersstraatje naast  'den drukker'   (Heldenlaan)

   Graag.Ik zal je er eens een pleziertje voor doen. 'Ich zal 't er óch es gère vur zéin.'  

   1.  Groep kleuters  2.  Van de hoogte afrollen

 Gerief, gemak  -  't Is een genot een WC binnenshuis te  hebben:  ''t ès ö geréif een höeske in 't höes te hemme.'   

 Gerieven

   Klaar, gereed  -      Ben je klaar ?  'Zedder gerie'ed ? '  Met een beetje moeite was je klaar geweest :   'Mé e bietske móite war d'r gerie'ed gewiest !'  

   Klaar maken,  koken  :    ' Het ète gerie'ed make'    

 Geraamte (van mens of huis)

   Gestremde melk om platte kaas van te maken    (‹ rinne,  vd  gerónne)

 Geruit

   Gist.Als ons moeder ging bakken moest ik eerst naar bakkerij Reynders om gist te halen. 'As os ma vrugger gonk bakke dan moest ich bè Bou'er Reyners altijd e blökske gès goñ hoale.'    

 Gespikkeld, gestippeld

Moerasbezinksel,  moerbezinksel in lage weilanden

   Beenbeschermer(s) 

   Gek, niet goed wijs   -  Ben je gek   :  'Zèdde gè getiekt ?'    

 Met tien samen

     Gereedschap, werktuig

   1.  Geheel van kar en toebehoren  2.  Met hebben en houden.

 Getweeën

   Getweeën,  met z'n tweetjes

   Bijzonder of raar iemand

   Geven  ( ott:   ich gèèf ,  gè gèft,  hè gèft      )  -  Een geschenk vraag je niet terug:  'Gegève ès gegève en trugpakke ès gestole.'  

   Gevieren,  met z'n vieren

 gevel, fig. gezichtsprofiel -  Lange neus:  'groe'ete gèvel'

   Groeizaam,   vruchtbaar ; groeizaam weer: 'gewessig wèèr'

 Gewoonte, gebruik

   Laten doen,   laten verder doen  :   'lötte gewère' ;       'hè kan gewère' (hij kan verder)    

 Winst. De eerste winst houdt geen stand. ''t Ieste gewien es kattegespien.'    

Gewaar ; voelen: 'gewoar wère' Ik vermoedde het dat er iets scheelde, ze was uitermate nieuwsgierig. 'Ich woord 't gewoar datter éit skilde, ze vróug mich de pirringe öt m'n neus.'    Etienne werd een bij gewaar in z'n oor. 'Tsjèn woort 'n bai gewoar in z'n oer.'    

   Gewoon

   Met zes

   

 Met zeven

   Gekookt  (vgl.  'zieden')     (zie ook:  'gezoai'e en gebroai'e' )

   Gezoden (‹ zieden) en gebraden  -  Dag in dag uit is hij daar, te pas en te onpas. 'Hè lit er gezoai'e en gebroai'e '      

 Overmatige drankconsumptie. Door al dat drinken is hij aan lager wal geraakt. 'Dur al da gezöep es 'm va bed op stroe-i gerakt.'  

 Regel (rij) gemaaid gras