Dikke Van Pale 2.026

   Raden   (zie ook:  'roai'e')  -  Je mag drie keer raden wat ik nu gevonden heb:  'Ge mugt draai kiere geroai'e wa ich noa gevonne hem.'   - raad eens:  'groaid 'es !'  Het is je geraden uw huiswerk te maken, anders mag je eens raden wat ik zal doen, dan krijg je van de stok op je billen. 't Es óch geroai'e dagge ur höeswerk makt, oaners mugder es groai'e wat ich zal dóun, dan kregd'r vanne stek op ur bille.'    

    Lange regenjas. Benedikt had een lange regenjas aan met een ceintuur in de lende en een grijze vilten hoed op, een borsalino. 'Dikt ha ne gabardine oan mé ne réim in z'n lee en ne grèze feutere hóud op zenne kop, ne borsalino.'    

   1.  Tweetandige hooivork  2. (fig.) Grote mond. Ze reden met de hoogkar 't broek in,en met hooivorken staken ze het droge hooi op de kar, de voor - en achterhekken hielden 't samen. 'Ze reen mee de hoe-ikèèr 't brók in, en mee gaffels stake ze 't druug hoe-i oppe kèèr, de botterikke veur en achter héile da bie'en.'    

   Aftroggelen,  afsmeken  (zie ook 'aflaize')

   Iemand die blijft aandringen om iets te krijgen,  aftroggelaar

   verbinding tussen steengang en pijler

   Een straffe kerel  :  'ne galjaar' ( < Fr. gaillard) (zie ook: 'kastaar'). Alhoewel iedereen zei dat hij een straffe kerel was , stond hij daar op z'n pantoffels op de markt te bedelen voor een boterham. 'Allewöl da alleman zee dat 't ne galjaar war, stónd 'm doa op z'n galosje oppe mèt te gaize vur ne boterham.'  

   Lage steekpantoffel

   Gang.  -  Hij draaide even aan 't sleuteltje en 't was in gang.'Hè drède mer es an 't sleutelke en hè war in gank.'     Hij gaat erg snel: 'Hè got nogal ne gank.'    ;  op gang, gestart:  'in gank'       Hij haaste zich. 'Hè gink nogal ne gank, ich moest bekans loe'epe vur 'm te vollege.'     Ze duwde 'ns op de startknop en 't werkte. 'Ze dawde es oppe startknop en 't war in gank.'    

    Spatbord van auto. Cella had met de auto tegen 'n weipaal getikt, ze had nu 'n bluts in 't spatbord. 'Cella ha mee de oto getutst tege ne wèèpoal,noa hit ze 'n bluts in hurre gardeboe.'    

   lederen halsjuk van een trekdier, paardentuig

   Mijnpolitie,  mijnwachter

   Waarborg

   1.  Zitvlak,  achterwerk  2. Opening  -  Hij kan niet stilzitten:  'Dieje hèt gie zittend gat !'      -;  hij zal moeten wennen:  ' 't zal ze gat voare ! '   Wanneer je er de brui aan geeft omdat het niet lukt. 'Dattet dink mè gat kust.'     Ze was op haar teen getrapt. 'Ze war in hur gat gebete.'    

 Kort schortlint

   Gauw,  snel. Ik moet eens dringend een plasje gaan doen. 'Ich mót es gaw m'n petette goñ afgéite.'  

   Gehandicapt

   Broers,  gebroeders

   Fietsstuur

  Groot gebouw  -  Ze hadden een groot gebouw aan 't kanaal neergezet:  'Ze haan doa an 't  kenoal nogal ö gedóun hinne gezatte, 't war 650 m lank en wöl 60 m brie'ed.'  

   Met drie,  drietal. Met Paal kermis gingen ze met hun drieën op stap tot 's morgens vroeg. 'Mé Böetingkerremes ginke ze hun gedraaine op skok tot 's mörregesvrug.'    

 Jij. Gij zijt precies niet van de minste. 'Gèè, gè zet néi mien gèè!'    

   Verlangend kijken,  smachtend uitzien naar iets (‹ geil + ogen)  -   Onze Arthur,onze Isidoor en ik hingen met ons drieën, de drie broers, over ons fietsstuur bij de bakker voor het venster te likkebaarden naar al die cakes en taarten:  'Ozzen Tuur,ozzen Door en ich honke oos gedraai'ne, de draai gebrùi'ers, bè de bekker vurre vienster, euver ozze gedón te gèèloege no al die getoos en vloaie.'    

 Geelzucht.Casimir heeft drie maanden thuisgezeten van 't werk met hepatitis. 'Méi'er hit draai moñ töes gezete van 't werk mee de gèèlverf.'  

   Korset van elastische stof,  zonder baleinen  (‹ Fr. 'gaine')

   Dunne lange staak,  lange stok  (zie ook:  'boengèèr' ,  'vogelsgèèr' )Ze hadden een voorlopige poort gemaakt met een aantal lange stokken. Ze haan 'n prófezwoar goar gemakt mee 'n die'el gère.  

   Hijgen  -   De veldwachter stont te hijgen als een oude blaasbalg, hij zat er eentje achterna van in Geenhout en op Tervant aan het kanaal had hij hem bij z’n kraag:  ' De garre stont te gège gelek nen oa bloa’esbalg, hè zat ienne achter zè gat van in ’t Genhoot en op Tervañt anne kenoal hatter ’m bè zenne kalléé.'    

   Geluid van iets dat uitgesleten ('ötgehódderd') is

 Gieter. Hij was zo fier als een gieter. 'Hè war zoe vrie'et as ne géiter ( as è kapmes)'    

   Begerig kijken  (zie 'gaize' )

   In orde.Iedereen hebben ze bezocht, overal zijn ze gaan vragen en bepleiten en op 't allerlaatste hebben ze een brief naar de paus gestuurden toen was het in orde, Paal werd een parochie. 'Alleman hemme ze achternoa geloe'epe, euveral zen ze goñ vroage en 't goñ ötlenge en op 't leste hemme ze ne bréif nó de paus geskreve en tóun war 't geklónke, de Böeting woord 'n parochie.'    

   Grond waar een huis op staat  -   Als we dan 's avonds thuiskwamen, dan stond er op het erf een heel lange tafel, daar zat dan iedereen rond voor het avondmaal:  'As we dan 's oaves thöeskwampe, dan stond er op 't geleeg een hie'el lang töffel, doa zat dan alleman rond vur oaveskost te ète.'    

   Gelijk  :   '    Ik had gelijk, ich ha gelèèk ! '

 Samenspannen

   Geleden   :  Veertien dagen geleden 'vietéin daag geleen'    

   1/4 de van een schoof  vers gemaaid (gepikt) graan -      Vroeger als het koren werd pikt was ik binder. Ik draaide rond zo'n bussel koren een strooien band , wrong de twee uiteinden goed samen en dan had je een geleg:  'Vrugger as ze an 't kore pikke ware war ich biener. Ich drède rond zoe'en bussel stroe-i ne stroe-i'e band en vronk die'en tegói bie'en en dan hadder 'n geleg. '

 Gepast, ongepast

   Als,  zoals  :  'éit gelèk da héi'  -  Dat gaat goed, dat verkoopt goed:  'Da lúpt gelèk nen trèèn' .    ;  Er beteuterd bijstaan:  'gelèk ne Zebedeus'    

   Glad

   Geslepen persoon  :   'ne gelèttige'

   Heel warm, gloeiend  -  Een geslepen persoon:  'ne geleunige'      ;   Hij had lang in de gevangenis gezeten voor allerlei gesjoemel, de ene noemde hem een gladde jongen, anderen zeiden dat ie aangebrand was:  'Hè ha lank inne bak gezete vur vanalle hèmeleke dings, den iene noemde 'm ne gelettige, mer d'oaner zeen dat 'et ne geleunige war. '    

 Schuin (kleding)

    Kosten. Wat kosten de eieren. 'Wa gelle de èèr?'     Wat kosten de appelen en peren op de markt. 'Wa gelle de appels enne pere oppe met?'  

 Geladen,  beschonken

   Geloof. Hij is ongeloofwaardig. 'Do kunder de helligt nog néi va gelú'eve.'    

   WC  (minder vulgair dan ' 't höske' )  - ' no 't gemak gón'  ;    ik zat op m'n gemak op het toilet:  'Ich zoot op mè gemak op 't gemak'    

   1. Van slechte kwaliteit   2.  Slecht van karakter  3. Slonzig gekleed

 Gemeend

   Gewoonlijk  -   Gemeentewerklieden maakten de gaten in de straten dicht, maar ze gebruikten van die minderwaardige cement. Gewoonlijk maakten ze ook de grachten open:  'De manne vanne gemènte méike de kótter van stroa’ete toe, mer ze gebrökde van die’e gemène cement. Gemèènlek méike ze ooch de grachte ope. '     Tijdens de Goede Week is het weer gewoonlijk niet veel soeps . 'Gemèènlek est onner de gói wèèk néi veul fameus va wèèr.'    

   Gemeente

   Ondergrondse landmeter (mijnmeter) ,  mat de prestaties op van mijnwerkers in de ondergrond ( zie ook:  'markeerder' )

   Gesukkel

 Wormstekig

    Gehakt. Ik moest een kilo gehakt halen voor de spagettisaus. 'Ich moest ne kilo gemoale hoale vur in de spagettisaws.'    

   Troebel

 Genegen

   Vrijersstraatje naast  'den drukker'   (Heldenlaan)

   Graag.Ik zal je er eens een pleziertje voor doen. 'Ich zal 't er óch es gère vur zéin.'  

   1.  Groep kleuters  2.  Van de hoogte afrollen

 Gerief, gemak  -  't Is een genot een WC binnenshuis te  hebben:  ''t ès ö geréif een höeske in 't höes te hemme.'   

 Gerieven

   Klaar, gereed  -      Ben je klaar ?  'Zedder gerie'ed ? '  Met een beetje moeite was je klaar geweest :   'Mé e bietske móite war d'r gerie'ed gewiest !'  

   Klaar maken,  koken  :    ' Het ète gerie'ed make'    

 Geraamte (van mens of huis)

   Gestremde melk om platte kaas van te maken    (‹ rinne,  vd  gerónne)

 Geruit

   Gist.Als ons moeder ging bakken moest ik eerst naar bakkerij Reynders om gist te halen. 'As os ma vrugger gonk bakke dan moest ich bè Bou'er Reyners altijd e blökske gès goñ hoale.'    

 Gespikkeld, gestippeld

Moerasbezinksel,  moerbezinksel in lage weilanden

   Beenbeschermer(s) 

   Gek, niet goed wijs   -  Ben je gek   :  'Zèdde gè getiekt ?'    

 Met tien samen

     Gereedschap, werktuig

   1.  Geheel van kar en toebehoren  2.  Met hebben en houden.

 Getweeën

   Getweeën,  met z'n tweetjes

   Bijzonder of raar iemand

   Geven  ( ott:   ich gèèf ,  gè gèft,  hè gèft      )  -  Een geschenk vraag je niet terug:  'Gegève ès gegève en trugpakke ès gestole.'  

   Gevieren,  met z'n vieren

 gevel, fig. gezichtsprofiel -  Lange neus:  'groe'ete gèvel'

   Groeizaam,   vruchtbaar ; groeizaam weer: 'gewessig wèèr'

 Gewoonte, gebruik

   Laten doen,   laten verder doen  :   'lötte gewère' ;       'hè kan gewère' (hij kan verder)    

 Winst. De eerste winst houdt geen stand. ''t Ieste gewien es kattegespien.'    

Gewaar ; voelen: 'gewoar wère' Ik vermoedde het dat er iets scheelde, ze was uitermate nieuwsgierig. 'Ich woord 't gewoar datter éit skilde, ze vróug mich de pirringe öt m'n neus.'    Etienne werd een bij gewaar in z'n oor. 'Tsjèn woort 'n bai gewoar in z'n oer.'    

   Gewoon

   Met zes

   

 Met zeven

   Gekookt  (vgl.  'zieden')     (zie ook:  'gezoai'e en gebroai'e' )

   Gezoden (‹ zieden) en gebraden  -  Dag in dag uit is hij daar, te pas en te onpas. 'Hè lit er gezoai'e en gebroai'e '      

 Overmatige drankconsumptie. Door al dat drinken is hij aan lager wal geraakt. 'Dur al da gezöep es 'm va bed op stroe-i gerakt.'  

 Regel (rij) gemaaid gras

   Ingehouden lachen,  giechelen. Dat meisje lacht en giechelt altijd. 'Da wicht es 'n echte gieber.'    

   Iemand die zit te giechelen

   Giechelaar (m/v)

 Gele berg,  waar in Paal een molen stond tot eind de jaren '50.

   Buik  -  'in zenne gieles slage':  opeten, drinken  ;      'e stuk in zenne gieles':  dronken    

   (Sinterklaas)snoepje  (bv. in de vorm van O.L.-Vrouwtje )  -  Afbeelding

   Geen

 Hopeloos, zonder effect  -  dat helpt allemaal niet:  'da's gienavans'  

 Ginds (richting)

   Daarginds

   Naar ginder gaan. t Was maar een uurtje stappen tot ginds. 'In't giensgoñ da war mer 'n urke.'

   Geeuwhonger,  plotse honger

   Geestelijke, priester. Vroeger waren geestelijken door hun kledij herkenbaar. 'Vrugger kosder giesteleke al va wèèd herkenne, mer noa zéider het verskil nemie'e mee gewoe'en miense.'    

   Gisteren

   Spoorstaaf

 Gillaume

   Gierig  -  (Rijmpje,  nieuwjaarsliedje)   Hoog huis, laag huis, hier woont een gierigaard :  'hoe-g höes lieg höes, do ziet 'n girige pien in höes !

 Glad

   Naar wens zijn

   Zorg dragen voor iets ( < gadeslaan :  goed in het oog houden) - Je moet zorg dragen voor je nieuwe fiets:  'As ge urre néive vlo néi goaislagt,
dan kunder 'm tussen dit en ö joar an nen èzermersjang meegève, want dan es 'm no de kloe'ete'.   Wees zorgzaam voor jouw nieuwe fiets. 'Slagt 'm goai, urre néive vlo.'   Alles goed verzorgen. 'Alles goai slage.'    

   1.  Ongepast staan te kijken   2.  Geeuwen  -  Waar sta je naar te kijken :  'Moe'e stödder hinne te goape ?'  

   Afsluiting van weideingang  -  Doe de afsluiting dicht, anders gaan de kalveren misschien lopen:  'Trekt de goar mèr toe achter ur gat,
aners gón de kalver miskéin loe'epe! '  Ze hadden een voorlopige poort gemaakt met een aantal lange stokken. Ze haan 'n prófezwoar goar gemakt mee 'n die'el gère.  

   Breigaren

   Ga je  (gaat ge) (zie:  gón)   -  Ga je al naar huis :   'Godder al nó höes ?'       

   Subtiel vloekje  (Gods genade)  -  Het is het één en ander  :  ' 't ès godsgenoai'e wa geskete ! '

 Scheldwoord, schreeuw om katten of honden te verjagen   (< ' Ga je ?!')

   Woensdag

   Zware onweersbui  -  Een donkere zwarte lucht:  'een zwette goerel'  ; Er hing regen in de lucht,  hoog tijd om de beerput leeg te maken :   'Doa'e kwam een zwette goerel af, 't war hoeg tèèd vur zèèk te voare.' Een donkere zwarte lucht. 'Een zwette goerel.'    

 Bromtol

   Zin, trek in iets -  zoveel mensen, zoveel voorkeuren:  'Goesting ès koe'ep'  

   Groene zaadbol aan het aardappelloof

 In vrolijke stemming,  ook moedwillig

    Goede, verbogen vorm van 'góud'   -  De voorkamer :  'de gói plek'     

Vestje, jacket

   Gaan  (ott:  hè giet of hè gót ; ovt:  hè gink of hè gónk ;  vd.  gegón )  -  Ga je mee:  'Godde gè mee ?'     ;
 hoe gaat het ?  Goed !  :  'hóu giet 't ?  (gót 't )  Góu (d)'     - Ga weg:  'gót oan ! '    

 Goud

   Goed  -  Hij was een nietsnut:  'Hè war allie'en mèr góud vur leeg zakke recht te zette'    

 Betongranulaat, kiezel, grind (<Fr. gravier)

   Kleine gracht,  vk. van 'gracht'

   Grijnzen  -  Je moet niet grijnzen, want het is echt waar:  'Ge mót néi greelache, want  't es echt woar !'  

 Graan

 Rij gemaaide halmen

 Vlaaienhort (latjes op de taart)

   Straf, geweldig  -  Dat is straf:  'da's grellig !  '    

 Grendel

   Kraan met opengaande bak om bulk te laden en te lossen

   Kruimel,  kleine stukje brood

   Morsen met kleine stukjes

 Koekjes van overgeschoten deeg

   Griffel, schrijfgerief voor de lei (zie 'lai' ),  een stenen pen om op leistenen bord te schrijven

 Enten

   1.  Grijnzen   2.  Mokken,  pruilen

   Hark,  rijf

   IJzeren klem

   Ijzeren hek

   Grendel