[toespraak gehouden door Cyril Rubens bij de inhuldiging van het gerenoveerde monument, 10 mei 2023]

Beeld je in: je woont in Paal, een rustig dorp waar eigenlijk niets gebeurt en dan, augustus 1914: een inval van Duitse soldaten. Ze komen brutaal het dorp binnen, doorzoeken huizen, ze schieten zelfs een inwoner dood die lopen gaat omdat hij schrik van hen heeft...  en dan moet de bezetting nog komen: vier jaar lang honger en brutaliteiten, tientallen jonge Palenaren die aan het front zitten achter de IJzer, tientallen jongens die in 1917 opgepakt worden om in Duitsland te gaan werken...

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog ervaarden de mensen een grote behoefte om de herinnering aan de slachtoffers te vereeuwigen. Niet alleen de  families van de overledenen rouwden, maar gans de dorpsgemeenschap.

Toch duurde het bijna vijf jaar vooraleer de gemeenschap van Paal erin slaagde, een “steen” op te trekken ter nagedachtenis van de 19 Palenaren die gesneuveld waren tijdens de Groote Oorlog of die onmiddellijk nadien overleden waren aan de gevolgen ervan. Op 10 mei 1923, net honderd jaar geleden, werd een oorlogsmonument ingehuldigd door burgemeester Leopold Convens en pastoor Vlecken, samen met ‘een talrijk publiek’.

SPAANSE GRIEP
In het najaar van 1918 werd de vreugde van de wapenstilstand overschaduwd door een ramp die in Europa alleen al niet minder dan twintig miljoen slachtoffers zou eisen: de Spaanse griep. Wereldwijd zou deze pandemie 50 miljoen mensenlevens kosten.
Het was geleden van de pestuitbraken vanaf de 14de eeuw dat een ziekte de mensheid nog zo brutaal overviel, nooit was het gebruik van het begrip epidemie” relevanter. Nochtans had men het kunnen zien aankomen. Vier jaar onderdrukking, stress, ongemak en ontbering hadden de soldaten en ook de bevolking verzwakt, zodat ze gevoelig waren voor allerlei kwalen en de medische wereld had geen antwoord.
Daardoor kreeg deze griep vrij spel. Paal moest ook zijn deel van de ellende verwerken. Op twee maanden tijd vielen er 41 sterfgevallen te noteren. Het luiden van de doodsklok was een dagelijkse bezigheid.  Een uitgebreid en interessant artikel over de Spaanse griep vind je op het historischnieuwsblad.nl

VLUCHTELINGEN
Toen in 1917 de Duitse bezetter de burgerbevolking van West-Vlaanderen haar woningen deed ontruimen, kwam een honderdtal zijn toevlucht zoeken in Paal, meestal uit de streek van Wervik.

De mobilisatie in de zomer van 1914

Vanaf de laatste dag van juli 1914 bracht de regering het leger op “versterkte vredesvoet”. Dat betekende dat de militieklassen van de drie voorgaande jaren 1910 tot en met 1912 massaal naar hun kazernes terug moesten. Dat betekende een vervierdubbeling van de gevechtseenheden. Wat soldaten betreft dan toch. Voor het depot van de 4de legerdivisie was het nu werken geblazen, want deze soldaten moesten allemaal uitgerust en bewapend worden zodat ze klaar waren voor de strijd.

Vooralsnog maakten de soldaten zich weinig zorgen. Ze verwachtten dat ze naar de grens zouden worden gestuurd om daar ostentatief de wacht op te trekken en zodoende te onderstrepen dat België een neutraal land was, waarvan het grondgebied onschendbaar was. Dat was bij de Frans-Duitse oorlog in 1870 ook gebeurd.

De eerste stappen in het leger

In 1909 werd Jozef verlost uit de Don Bosco-school in Luik. Hij was daar nooit gelukkig geweest en had er veel geweend, bekende hij in een interview op hoge leeftijd. Maar – ondanks de deprimerende sfeer - leerde hij wel een en ander.  En dan vooral Frans.  Die taalkennis was van essentieel belang voor ieder die in België kans wilde maken op een beter leven. Maar Jozef wilde vooral naar huis, naar Beverlo.

In datzelfde gelukkige jaar van de terugkeer naar zijn Limburgse heimat, stemde het parlement een nieuwe militiewet ...

Tientallen jaren lang – van 1923 tot na de tweede Wereldoorlog – kreeg de Paalse jeugd te maken met meester Huybrechts. Bij de oudere generaties op de Buiting leeft hij nog in de herinnering. Ook omwille van zijn verdiensten als sociaal werker is Jozef Huybrechts bekend gebleven. Hij was immers niet alleen onderwijzer, maar stuwende kracht in veel verenigingen.

We hebben dus heel wat te danken aan deze ‘aangewaaide’ dorpsgenoot.

Jozef Huybrechts was op 1 februari 1893 geboren in Montegnée, een voorstad van Luik, wellicht omdat zijn ouders behoorden tot de talrijke Limburgers die om den brode tijdelijk naar het Luikse industriegebied waren afgezakt. Zijn vader heette Benoit en zijn moeder Marie Clémentine Van Lommel. Ze keerden terug naar Beverlo zo gauw het kon en leefden hun leven op een boerderij. Er was nog geen wettelijke leerplicht ingevoerd, maar veel jongens leerden in de dorpsschooltjes toch al rekenen, lezen en schrijven. Jozef viel op want hij was een uitstekende leerling.