Dikke Van Pale 2.026

   Krabben  -  Er zat een kater te krabben aan 't deurtje van de duiventil, want hij zag een duif zitten duwen tegen een venstertje:  'Do zat ne koater te dabbe an 't durke van 't daivekot, want 'm zag 't er een daif zitte dawe tege ö viensterke'.    Kippen scharrelen in de grond voor insecten, ik om aardappelen te rapen.'Hienne dabbe inne grond vur zoa'ed en bieskes, ich vur de petette op te roape.'    

   Bovengrond

 Dagloon

   Duif. Wittebroodsweken. 'De witte daif zit nog op 't dak.'    

   Duim (vkw Dömpke) Lekkere kotelet met gebakken aardappelen en pickles om duimen en vingers af te likken:  'Een kortelet mee panpetettekes en nen hennige klats piekels, vur daime en vingers af te lekke !' Hij kende het verhaaltje uit het hoofd. 'Hè kende 't vertelseke op z'n dömke.'  

   Duiventil

   Duwen

Ziedaar    

      

      

      

      

   Klein kind :  'klènnen debber'

   Zich met kleine pasjes voortbewegen, door water lopen met schoenen aan  -  Daar trippelde een vrouwtje met twee kleine kinderen door de kantoorgangen van het OCMW :  'Doa debberde ö vroke mee twie'e klèèn debbers durre gank vanne beroos van den Erme.'    

    Derde

    Vloer van pijler of mijngang

   Tepel aan koeienuier

   Dinsdag

   Duur, prijzig

   Dienen, in dienst zijn -  Als jong meisje trok ze naar de stad als dienstmeisje bij rijke burgers:  'Jónk zende trok ze no 't stad vur goñ te déine bè rèèk vollek.  Ze war ter ie'en van de mèses.'     Je kunt geen twee  heren dienen:  'Ge kunt gien twie'e hiere déine'       

  Delen, erfenis verdelen

   Onrustig bewegen op de dijkrand

   Dampig, kortademig,  ellendig gevoel van overvulling (eten) -  Als ik te veel eet, krijg ik een opgezwollen gevoel:  'As ich te veul gète hem,  wèèr ich dempig'

    Bekende veldwachter in Paal ( ‹  Fr.  duc  Lat. dux ? )

   OCMW  -  Hij leeft van het OCMW:  'Hè es an den Erme.'   

     

   Denken   (ovt  ich doecht/dacht,  vd  gedoecht/gedacht)        ;-  Nooit gedacht dat hij mij dit zou aandoen:    'noe'et gedoecht dat em mich da zo lappe'    Wanneer een niemendal denkt iets voor te stellen. ''n Teek die dinkt dattem een löes is.'  

   Durven  ( vervoeging:  ich dèèr, dorst, hem gedèèrd) -  Gooi eens als je durft:  'Dèèrd'es goei'e !! '    ; Je moet maar durven:  'Ge mót mer dère ! '    ;  Ik had nooit gedacht dat hij dat zou durven, achteraf zwegen we erover:  'Ich ha noe'et gedacht dattem da zo dère, ternoa zwege we dereuver.'    

   Daarover  -  we gaan erover zwijgen:  'we gón dereuver zwège'    

   Te weinig gerezen, te zwaar gebakken  -  De bodem van de taart is klef: 'De booi'em van van die vloai es derf.'   

   Tuinslang

   Errond

   Hout met een handbijltje (dissel,  met gebogen ijzer) zo bewerken zodat het fijn en afgewerkt wordt,  zie ook NL: 'bedisselen'  

   Dertien

   Dertig

Tweedelig pak -  Die rok en dat jasje dat ze nu draagt staan haar helemaal niet:  'da deu-pjeske da ze noa oan hit es gelèk 'n tang op e verke.'    

   Deugen  ott  ich deug, gè dugt,  hè dugt néi   -  Hij heeft weer een stommiteit uitgehaald:  'Lómp ès ooch vies, mè de kop dugt néi ! '     ;  ze deugen geen van allen:  ' Ze deuge vagievagoar néi ! ' 

   Met vet doorspekt,  doorregen  -  De beste steak is met vet geaderd:  'De beste bufstuk es e bietske mé vet deurrége '  - afbeelding  

   Plicht  ( vgl. Fr.:  devoir) -  Hij is in het begin van het jaar getrouwd en heeft al  3 kinderen.  Hij heeft zijn plicht nogal gedaan ! :   'Hè ès van in 't begien van 't joar getrawd en hèt al drai júng.   Die'en hit zen devoere nogal gedön !'

   12 stuk -  Er zijn ook doosjes waar een dozijn eieren in kunnen, als je d'r zo twaalf hebt dan heb je een gros:  'Do zèn ooch dúskes moe'e 'n dezain èèr in gón, as ge ter zoe'e twellef hit dan hidder ö gros èèr.'  

   Mouwloze pull  (spencer, debardeur)

   Deel, een aantal - Met een aantal dikke stokken en prikkeldraad hadden ze 'n weidepoort gemaakt. 'Mé een die'el gère en ewa piennekesdroa'ed haan ze 'n goar gemakt.'    De kerk zat niet barstensvol maar er was toch heel veel volk.'De kerk zat néi boemvol mer doa war toch 'n hie'el die'el volk.'    Er was heel veel volk bij de voorstelling van de Dikke van Pale. 'Een hie'el die'el volk war ter bè de presentoasie vanne Diekke van Pale.'    

   Die daar (mannelijk)

    Verlegen, stil persoon  -  Hij stond daar verlegen en stilletjes te wachten met z'n rose hemdje en z'n blauw debardeurke (spencer, trui zonder mouwen) aan:  'Hè stond doa te huge gelek 'n die'ezeke mé ze roos hummeke en ze blood debardörke oan.'    

   Heel lang geleden, uit de tijd van Christus

  Dik,  ruim  -  Dat was ruim verdiend:  'da war diek verdéind ! ' Na de gisting wierp onze pa het dik van de wijn in't kippenhok. 'Nó het gieste kapte ozze poa het diek vanne wèèn in 't hiennekot.'    

   Benedictus

   Dikwijls

   Meestal

   Kieskeurig  -  ze is nogal kieskeurig wat haar eten betreft:   'zè es nogal diffesil op heur ète'    Tante Sofie kon moeilijk beslissen:  'Tant Seféi war 'n hie'el diffesille,
ze wiest noe'et wa ze moest kéize.'  

   Woordenboek

   Kleding -  Isidoor was met z'n fiets van de Klitsberg afgereden dwars door een doornenstruik en zo de prikkeldraad in.  Hij had dertien winkelhaken in z'n zondagse kleren :  'Door war mé zenne vloo vanne Klietsberg afgereen, dwèè'es dur nen du'eneböest en zoe'e inne piennekesdroa'ed.  Hè ha dettéin winkelhoake in zè 's zondags dinge.'      

   1.  Ding    2.  Meisje  -  een knap meisje:  'een hennig dink'  ;    M'n werkkleren had ik in de wasplaats in de mand gegooid en m'n zondagse kleren had ik juist aangetrokken, want  in 't Gangetje stond een knap meisje op mij te wachten:  'Mè 's werkedags dinge ha ich in 't waskot inne moan gegoeid en mè 's zondags dinge ha ich vès oangedön, want in 't Gengske stond ö skoe'en dink op mich te wochte !  '     Er de brui aan geven. 'Dat 't dink mè gat kust.'    

    Desiree

   Discussie,   dispuut

   Putter of distelvink (Carduelis carduelis)  - afbeelding, info

   Ui, ajuin -  Fons was bij het uittrekken van een heel dikke ui achterovergevallen, daarbij was hij met z'n hoofd pardoes in een krulkool gevallen.  Toen leek hij net een groene permanent te hebben:  'Fóns war bè 't öttrekke van nen hiellen dieken djöen achtereuver gevalle, dobè war 'm mee zenne kop rats in ne kroezelkú'el gevalle, tóun had 'm perséis ne grùine permenoat.'    

   Ajuinsaus

   Daar  -   Daar zie:'doa sè'  ;      daar zat een dikke vlieg op die drol:  'Doa'e zat 'n dol op die'en drol.'  

   Neer -  hij viel neer:  'hè véil doal'    Leg dat ding daar maar neer en ga zelf ook maar zitten.'Lekt da dink doa'e mer doal en zet och ooch mer doal.'    

   Neergooien

 Neerzetten

 Beven (van schrik)

   Daas  (zie 'bliendets' :  bloedzuigend insect  -  soms wordt ook ten onrechte de horzel bedoeld) - afbeelding, info

   Daarbij,  bovendien

   Stotteren

   Dood   (dode:  'doe-i'e',  mv.  'doe-i')  -  Dat is heel onwaarschijnlijk:  'As slummeke doe'ed es dan kregde gè ze jaske ! '

   Doodzonde

 Doofpot, houtskoolketel

   Doos  vk. ' Dúske '

   Oude vrouw (pejoratief)

   Blikken dozen omver gooien

   1. Warm en vochtig  -  Zo een warm en vochtig weer. 'zoe een doef wèèr'      2. Duw  -  'Hij gaf hem een stomp. hè gaf 'm nen doef'    

   Dopen  (vd:  gedoept, gedúpt     :    Hij is niet gedoopt. 'hè ès néi gedúpt ' )     ;   Jos had met het dozen gooien een bal tegen dat mooie gezichtje van z’n lief gegooid, ’t was doodzonde zo ’n blauw oog in dat mooie gezicht. Ze heeft hem toen direkt gedoopt door een emmer verschaald bier over z’n hoofd te gooien:  ' Jos ha mé ’t doe’eze goei'e ne bol tege da skoe’e weze va ze léif gegoeid, ’t war doe’edzónne zoe’en bloo oech in da skoe’e weze !! Ze hit ‘m tóun drek gedoept (gedúpt) mé nen halven aker kletskesbéi’er euver zenne kop.'  

 Dokter, arts. De dokter keek hem in de pupil van z'n oog. 'Den doktoe'er keek 'm recht in 't kienneke va zen oe-g.'    

   Bromvlieg

   Dorpel. Je moet maar niet geloven dat die thuis binnenmag. 'Ge moe't mer néi gelu'eve dat die'en töes euver den dölleper komt.'    

   Afdokken,  betalen -  Hij heeft daarna nogal centjes mogen schuiven, hij heeft haar een stel nieuwe oorbellen moeten kopen:  'Hè hit ternoa nogal meuge döllepere, hè hit hur ö poar néif  oerbelle motte koe'epe.'    

 Rook. Die mensen leven heel erg zuinig. 'Do giet allie'en mer dómp durre skoo öt en dan wèèrd 'm nog gefilterd.'  

   Duimpje

   Donderbeestje,  trips  -  afbeelding, info

   Donderen

 Bliksemafleider

   Donderdag

 Bloemkoolvormige onweerswolken

 Dauw

   Diepere betekenis  ('den ...   van éit ')

   Koffie doorgieten over dezelfde koffieresten (zie ook:  'bors')

   1.  Verder doen  2.  Vieren (de nacht doorgaan)  3. Door de zeef doen of mixen  -  ovt:   ich dé door   vd:  doorgedön

   Iemand die snel en gulzig eet zonder gewicht bij te komen -  Hij eet voor twee en toch blijft hij graatmager.  Het is een ectomorf type:  'Hè fret veur twie'e, mer hè  bleft zoe mager as 'n panlat. 't Es nen echte doorjager.'    Die kan eten en drinken zoveel als hij wil zonder bij te komen.'Die'e kan ète en drinke zoeveul assem wilt en 'm komt gien gram bèè.'    

   Hardnekkig en overijverig verder doen  (zie:  'bözze gève')

 Opschieten van plant

   Iemand zwart maken, kwaad spreken over iemand  -  Frans roddelde over mij:   'Sus hèt 'r mich nogal doorgetrokke !'  

    Verzwakken  vd. 'doorgevalle'  (verzwakt)   -  Hij is helemaal verzwakt :  'hè ès er hullegans doorgevalle' ;     hij heeft lang met zijn maag gesukkeld, hij ziet er slecht uit:   'Hè hit lank gesoekeld mee zenne maag, he es 't er lillek doorgevalle.'   

   1.Draaitol    afbeelding        2. Werklozensteun

 Kleintje     Klein kindje. Klèèn döpke. Dat is een klein meisje of jongentje. 'Da 's e klèèn döpke.'    

 fig. afgeleefd. Hij ziet er slecht en afgeleefd uit. 'Die'e zéit 't er toch mer dor öt.'    

 Isidoor

   Eierdooier

   Dorp

 Inwoner van Paal centrum

   Dorsmolen , afbeelding , meer foto's op http://agri-men.be/in-den-tijd.html,  video  -Wat hadden ze aan de hand?Emiel was met zijn dorsmolen door n't bruggetje over de Zwarte Beek gezakt,dd morgen dat ze moesten dorsen. 'Wa haan ze anne hand ?  Mil war mee zen dorsmeule dur 't brugske euver de Zwette Beek gezakt, de mörreget da ze moeste dorse.'    

   Dorsvlegel ; zie ook:  'draaislag' - afbeelding, info

   Snijmachine

   Doen, doens (ovt   ich dé ,  vd  gedön    )  -  Doe verder:  'dóut voets ! '  ;      wat is je beroep ?  Dat gaat je niet aan:  'Wa dóude gè ?  Leeg zakke recht zette !'   Wat is de prijs van de levende varkens tegenwoordig. 'Wa dóun de verrekes segewoorig?'     Gelijk hij zich gedraagt vind ik dat niet buitengewoon. 'Vur zèèn dóuns verskéit ich doa'e néi van.'    Wat voor weer zal 't morgen zijn. 'Wa dóut 't wèèr mörrege?'    Dat is niet te doen. 'Da's gien dóuns!'    Dat geeft de doorslag. 'Da dóut 't 'm.'    

Winning, boerderij met gronden. Grootvader had 35.000F ingezet op die boerderij. 'Gruttepoa had die dóuning vur 35.000F i'gezatte.'    

 Daarom, zie ook Dövver

   Daarom   -  Waarom ga je niet mee ?  Daarom niet !   :    'Vur wa godder néi mee ?  Dövver néi !'   ;        Waarom ?  Daarom !  :  'Moeveur ?  Doveur !' zie ook Döveur

   Drie

'  Driespeen

 drie verschillende

 Drie dozijn, 36

 Drieduizend

 Drieëndertig

 Drieentwintig

 Driehonderd

 Driehoekig

   Driedelige draaideur tussen de woonkamer ('de gói plek') en de eetkamer

 Vlag

   Overgordijn - Trek de overgordijnen maar dicht als je aan 't vrijen bent:  'Dóut de drapperies mèr toe as ge an 't verkiere zèt'.    

   Slappe koffie, waterachtige substantie die wegspat of weggespat is (fig. ook 'schimpscheut' ),  vk  'dretske'   -  Vader zei, giet nog maar eens door, 't was maar slappe koffie:
'Óze poa zee, borst nog mer es door, 't war mer slappen drats !'      ;  De koffie is heel slap, je ziet de bodem :  '  't es slappen drats, ge zéit er Skerpeneuvel in linge.'

   1. Spatten  2. (fig.)  Lichtjes beschimpen, met woorden kwetsen

   André

 Draai.Hij kon zijn draai niet krijgen toen hij zijn draai moest nemen en zo is hij de helling naar de brug afgereden. 'Hè kost zennen drèè néi krège tóun 'm zennen drèè moest pakke en tóun essem de ramp vanne brug afgeskote.'  

   Daaiing, duizeligheid  -  Ik draai als een tol, zo'n hevige draaiingen heb ik in mijn hoofd:  'Ich drèèn gelek nen dop, zoe'en hevige drèèlings hem ich in menne kop.'  

   Draaien, duizelig zijn    vd. gedrèèd

   Klein grasveld (zie ook:  'gróus' )

   Direct,  onmiddellijk  -   Het spoot er dadelijk uit:  'Het spoot er drek öt' 

 Gevlochten schoen

   Waterachtige substantie  -  Slappe koffie:  'slappen drets'    ;  Als je koffie blijft opgieten dan krijg je toch maar een slap en kleurloos drankje, waar je de bodem van het kopje (Scherpenheuvel) door kunt zien:  'As ge kaffie bleft doorborze dan kregder op 't èn toch mer slappen drets moe'e da ge Skerpeneuvel zéit in linge.'    

   Rijggaren

   Bij het naaien het kledingstuk voorlopig met grote steken naaien

   Hout van circa 5cm dikte, knuppel, dun rondhout gebruikt bij brokkelig dak

    Plassen, pissen

 Vrijgezellenavond,  drinkfeest

   Draad   vk. 'druike' : draadje. Dat heeft veel moeite gekost. 'Da hit droa'ed gekost.'    

  Grappig

   1. Druppeltje  2. Borrel

 Dromer

   Geen melk meer geven:  ' druug stön'

   Droog  -  Hij is nog niet volwassen:  'Hè es nog néi dru'eg achter zen oere !'  

   Doorn

   Doornenstruik,  braambessen

   Doodsprentje,  gedachtenisprentje

    Onrustig zijn voor het sterven

   Overlijdensbericht,  doodsbrief

   Klokkengelui bij overlijden of begrafenis

   Duren  -   dat duurt lang :  'da dùi'ert lank'     

   Duren  -  Dat duurt nogal :  'da dùi'ert broa lank !  '

 Het teveel verwijderen, wieden.Het is toch vrij gure wind om voorjaar te zijn. 'Vur veurjoar te zèn es 't toch hielen dunne wiend.'   Er stonden teveel plantjes in de rij en nu ben ik ze aan 't wieden. 'Doa'e stonte teveul plentekes inne rai, en noa zen ich ze an't dunne.'