Dikke Van Pale 2.026

 Gevlochten schoen

   Waterachtige substantie  -  Slappe koffie:  'slappen drets'    ;  Als je koffie blijft opgieten dan krijg je toch maar een slap en kleurloos drankje, waar je de bodem van het kopje (Scherpenheuvel) door kunt zien:  'As ge kaffie bleft doorborze dan kregder op 't èn toch mer slappen drets moe'e da ge Skerpeneuvel zéit in linge.'    

   Rijggaren

   Bij het naaien het kledingstuk voorlopig met grote steken naaien

   Hout van circa 5cm dikte, knuppel, dun rondhout gebruikt bij brokkelig dak

    Plassen, pissen

 Vrijgezellenavond,  drinkfeest

   Draad   vk. 'druike' : draadje. Dat heeft veel moeite gekost. 'Da hit droa'ed gekost.'    

  Grappig

   1. Druppeltje  2. Borrel

 Dromer

   Geen melk meer geven:  ' druug stön'

   Droog  -  Hij is nog niet volwassen:  'Hè es nog néi dru'eg achter zen oere !'  

   Doorn

   Doornenstruik,  braambessen

   Doodsprentje,  gedachtenisprentje

    Onrustig zijn voor het sterven

   Overlijdensbericht,  doodsbrief

   Klokkengelui bij overlijden of begrafenis

   Duren  -   dat duurt lang :  'da dùi'ert lank'     

   Duren  -  Dat duurt nogal :  'da dùi'ert broa lank !  '

 Het teveel verwijderen, wieden.Het is toch vrij gure wind om voorjaar te zijn. 'Vur veurjoar te zèn es 't toch hielen dunne wiend.'   Er stonden teveel plantjes in de rij en nu ben ik ze aan 't wieden. 'Doa'e stonte teveul plentekes inne rai, en noa zen ich ze an't dunne.'    

   Doopsel

   Door

   Doordat.Doordat er veel sneeuw lag geraakte hij niet boven met zijn auto. 'Durda ter veul snie'ef lag kost 'm néi bove gerake mé zennen otto.'    

   Dooreen genomen,  doorgaans.Bij de trekking van de loterij is er meestal een 7 en een 3 bij de winnende nummers. 'As 't trekking es vanne loterai es ter dùrgons een zeve en een draai bè de winnende getalle.'  

   Omwoelen

   Gemiddeld,  doorgaans

   Doorregen,  met vet dooraderd  (zie ook:  'vlie'es')

   Transparant,  doorschijnend

   Doosje (vk. ,  zie  ' Doe'es ' )

   Duivel  -  Het is een onverklaarbaar toeval:  ' 't ès of den duvel ter mee gemóid ès.'     Ze hebben de vijand in vertrouwen genomen:  'Ze zèn bè den duvel te biechte gegoñ'.  

 Eerste baardharen, dons, nekhaar, nestveren

     Duizend

   Dwars,  koppig,  tegendraads  -  Dwars door ...  :  'dwè'es door ...'    

   Koppigaard

 Dwaas, ongecontroleerd - rukwinden: 'dwoaze wiend'

   Waterdamp

   Ui, ajuin -  ajuinsaus:  ' dzjöensaws '

   Kijven,  luidruchtig van z'n oren maken

   1.  Eigenlijk,  toch  -  Ik was toch te laat: 'Ich war è'el te loat'  ;      ;het is eigenlijk straf:  ''t es è'el grellig.'     2. ijl   (de loecht war è'el :  de lucht was ijl)  -  Hij is nogal duizelig:  'Hè es è'el va kop.'  

   Echt waar  -  Het is heel echt waar :  ' 't Es echtentechtig woar ! '  

   Uitroep van afkeer,  foei !  -  'Bah' ,riep ze,toen ze met haar blote tenen in haar balschoentjes vol in een hondendrol trapte  :  'Eèk', réip ze tóun ze mé hur bloe'ete tie'ene in hur balskunkes rats innen honsstront trèèdde.    

 Slechte (laagste) kaart(en)

Eend

   1.  Aarde, zwarte grond   2.  mv. van èè:   èèr  (ei - eieren)  -     't Was een koopje:  'Ich hem da kunne koe'epe vur 'n pan èèr'. Wat zal het zijn kiezen of delen. 'Wa zal 't zen, èèr of júng?'    

   Aardbei   (mv. èèrbere)

   Roerei. Als hij thuiskwam van de voetbaltraining had z'n mam boterhammekens met roerei voor hem klaargemaakt. 'As 'm töes kwamp vanne trèning ha zen ma bokes mee èèrbrèèdsel gerie'ed gemakt vur hum.'    

   Eierhandelaar  -     Eieren haal je bij de eierhandelaar en roerei leg je tussen je boterham:  'Èèr halder bè den èèrkrèmer en èèrbrèèdsel smeerder tussen ur snee.'

 Bunzing

   Koelkast  -     Of je nu bananen in de koelkast steekt of in de diepvriezer, dat blijft eigenlijk gelijk, ze zijn in beide gevallen klaar voor de composthoop:  'Of ge noa benane inne èèskas stekt of innen déipvréis da bleft èvezier gelèèk, ge mót ze inne twie'e gevalle op ’t mestkot goei'e.'

   Ijskoud  -  De oostenwind is ijskoud :  'Die'e wiend die'e va Bèrringe komt es èèskoad'    

 Slee

   Eventjes  -  Na het ploegen van het rapenveld hebben ze het eventjes later ook geëgd, nu ligt het mooi gelijk om te zaaien:  ' Noa 't ploege van 't roapeveld hemme ze 't evvekes loater ge'eegd, noa lit 't skoe'en gelèèk vur te zèèn.'  

   Eggen

   Eigenaar

   Houtboor

   Achterste,  achterwerk,  zitvlak  -      Ik was eens met hem gaan praten, maar ik vond dat hij de waarheid en z'n eigenlijke plannen niet vertelde:  'Ich war es bè 'm gón klappe, mer ich vond dat 'em 't eggerste va z'n tóng néi léit zéin.'

  Iedere keer, telkens - 
Iedere keer op 15 augustus is het Lummen kermis:  'éidereskie'er bè hallef oe'egst ès 't Lumme kerremes.'  

   Iemand

   Iets  -  Wat was dat ?  Iets !  :  'Wa war da ?  Éit ! '

Ergens  -
Ergens anders. 'Éiverans oaners.'
Ik woon al 5 jaar op een ander adres:  'Ich woen al ö joar of vèèf éiverans aners.' 
Ik zocht een vroegere vriend, maar hij woont ergens anders. 'Ich war op zuk no ne vruggere moa'et, mer hè woent éiverans oaners.'
'Daar is iemand die ergens iets gehoord heeft,' zei Gust tot Jan, 'Dat is eigenlijk niet waar,' zei die:  'Doa es éimand die'e éiverans éit gehuurd hit,' zee Gust tege Jan, 'Da 's è'el néi woar,' zee die'e.'    

   Tweedehands, occasion, gelegenheid - zie ook:  'okkoazie'

   Bedrijfswinkel

   Elk(e)   -   elke keer:  'ellekes kier '  -      Iedere keer als ik een armvol hooi de hooizolder op draag mistrap ik mij op die kapotte sport van die ladder:  'Ellekes kier as ich nen ellever hoe-i den tast op draag, mistrèèn ich mich op die kapotte sproot van die lier.'

   Erven,  verdelen  -  Ze moesten nog erven van hun oom Leopold:  'Ze moeste nog ellevére van hunne nonke Pol.'  

   Een armvol   -  een armvol hooi  'nen elver hoe-i '  

 Met een baby ronddragen en wiegen (naar analogie met een opper hooi vastnemen)

   Omhoog  -  Hij is hoogmoedig geworden:  'Hè ès  emoeg gevalle.'  

   Condoom

   Wisselgeld  -  Ik kan niet gepast betalen:  'Ich hem gien enkelgeld.'  

     Enkele

 Schoudervulling in kledingstuk

 Aarden pot of kruik

   Aardeweg   -   Vroeger was er een aardeweg naar Tervant. :  'Doa  léip nen èreweg no Tervañt '  ;   Hij was met zijn luxewagen van die zandweg afgesukkeld en lag ondersteboven in de gracht:  ' Hè war mé z’n luksvetùi’er van die'en èreweg afgesoekeld en lag èverechsum inne gracht.'   &nbsp

   Arm  (ledemaat)  -       Enkele weken geleden viel die arme mens van de trappen van de kerk, z'n twee armen over: 'Entige wèke leen véil die'en erme miens vanne trappe vanne kerk, z'n twie'e erme euver.'

 Armsgat

   Zware arbeid,  hard labeur  -  Kolen houwen is zwaar werk:  'An't front kole make, das errebed ! ' 

  OCMW  -  Hij leeft van het OCMW :  'Hè es an den Erreme'  

   Armoede  -  Ze is doodarm:  'Ze zéit zwet van erremói ! '   

   Erwt(en)

Eten   ; Waar gaan we eten? Waar er heel veel volk zit, daar is 't het lekkerste. 'Moe'e gonne wè ète? Moe da ze mé 't gat böete stèke, doa'e es 't beste.'     p>

   Kipkar om aardappelen, bieten, rapen te vervoeren  -  Over aardewegen en over bruggen reed hij in zijn overall overal leveren met zijn kipkar:  'Euver èrewege en euver brugge ree 'm in zenne kloon euveral levere mé z'n etkèèr.'    

   1.  Tak(ken) om erwten te leiden (mv.  'ètraize') 2.  Rekje tegen de muur  -  Ik heb erwten gezaaid, maar ik moet er nog rijshout tegen plaatsen:  'Ich hem hoeg ette geplant, mer ich mot 'r nog etraizers tege zette.'  

   Over  -  heen en terug:  'euver en wie'er'  

   Overal,werkkledij overal, -  Over aardewegen en over bruggen reed hij in zijn overall overal leveren met zijn kipkar:  ' Euver èrewége en euver brugge ree 'm in zenne kloon euveral levere mee z'n etkèèr.'    

 Verklikken

   Overhoop  ('in de koamer lag alles euverèn')    

   Overeten. Hij had teveel geeten,hij voelde zich zo dik als een ton zei hij. 'Hè had 'm euverète , he war zoe diek as 'n ton zee 'm.'    

 Om beurt

    Een kind laten plassen door het onder de armen door met de benen vast te houden, zodat het de grond niet raakt. -  Als de kleinste onderweg moest plassen, hielden we hem boven de grond. 'As de klenste onnerwège moest piesse héile we 'm euver.'    

   Overeen  -  Mekaar goed verstaan:  'euverie'en kome'      

   Overvliegen, (fig.) over de brug komen  -  Er kwam een vliegtuig overgevlogen en dat landde in Schaffen:  'Doa'e kwam ne vlieger euver en die'e gonk in Skaffe doal '

   Klokken luiden bij een sterfgeval  -      Vroeger als de mensen stierven dan luidden de klokken, voor een man luidde het drie keer en voor een vrouw twee keer:  ' Vrugger as de miense doe’edgonke dan woorte ze euverlaid, vur ne mansmiens laide het draai kiere en vur ö vrommes twie’e kiere. '

 

   Overmorgen

 Achterover vallen

   Afranselen met koord  (  ' zie'el ')

   1.  Onlangs  2. Te laat (bv. maandstonden die achterblijven:  'z' ès euvertèèd' )   -  Onlangs had mijn zus haar maandstonden niet op tijd,  toen had ze veel schrik:  
'Euvertèèd war mè zuster euvertèèd, tóun zat ze bè de poepers ! '    

   Onlangs

 De hemel is aan 't betrekken

 Bewolkte lucht

   Averechts 

   Andersom,  ondersteboven

   Evenzeer,  gelijk,  hetzelfde

   Graansoort Eeft of Evie (Avena strigosa)

 Eventjes  (zie ook 'efkes'

Weg

   Pintje bier  ( bierkwaliteit:  export):  'nen expoar' 

   Dwarliggen,  vervelend tegendraads doen.Er was niets met hem aan te vangen, hij was voortdurend vervelend en tegendraads. 'Do war niks met 'm oa te vange, hè dee niks as ezele.'    

  Ijzer

   Vierkante ijzeren eg om stoppelveld te breken  -      Toen Pieter terugkwam van de oorlog zag zijn gezicht eruit of hij op de wereld geholpen was met een ijzeren eg in plaats van met de verlostang:  ' Tóun Pier trugkwamp vannen oorlog zag ze weze ter öt of ‘m gebore war mee d’ èzereeg inne plek van mee d' èzers. '

Ijzerhandelaar

   Verlostang  ('mé de èzers')

 1. Koplamp 2. Schijnwerper. Hij rijdt nog met zijn mistlampen aan , hij is zeker beneveld. 'Hij rait nog mé z'n miestfare oan, hè es zeker beneveld.'    

   Bakkebaard(en)

   Fabriek

     Het vooruit doen gaan:  'fagaar gève'

   1. Onhandig  2. Versleten doek

   Onhandig bezig zijn

   Onhandig iemand

   Ontsporing van loco of mijnwagen

   Breuk,  storing

 Postbode

   Ingang,  stuk gelegen tussen de wei en de weg    afbeelding

   Grap,  mop  -   Een mop vertellen  :  'een fars vertelle'  ,      Daar heb ik wat meegemaakt !  :  'doa'e had ich een fars anne hand ! '    

   Felix

   Fijt. Hij had het fijt aan de nagel van zijn dikke teen. 'Hè had 't fèèt anne nagel van zennen diekken tie'en.'

   Vijftig

   Gummislang voor aanvoer van water en perlucht,  flexibel

   Mooi, knap

     Vermicelli

   Feesten   (vd. :   gefie'est      )

   Josephine

   Bunzing

   Bunzingklem

   Veertig

   Fluisteren,  fezelen

   Flirten

   Onbetrouwbare, geslepen kerel

   Halsdoek

   Fluim, slijm

   Kapmes om graszoden te kappen (plaggenzeis)   afbeelding   -  zie ook website van hetmot.be

   Slordig gooien 

   Iemand die in de gunst staat

   Aderontsteking,  flebitis

   Vorig,  verleden :    '    flee joar '  (vorig jaar)      'flee'e moñdag'  (vorige maandag)  -  Vorige week donderdag was het café gesloten:  'Flee'e donnerstag va flee wèèk,
war de café néi ope.'  

   Fles,  buis

   Zakken voor een examen,  buizen  (vd.  geflest  )      'hè war geflest veur zè raibewais'  

   Flemen, vleien