Dikke Van Pale 2.026

 In en uit ademen

   Mijnwagens in en uit de liftkooi duwen

   Inkerving in kolenwand van waaruit de kool verder wordt losgemaakt,  plaats om te staan bij 't begin van de 'post'

 Minderen  (breiterm)

    Ingehangen ,  prikkelbaar:  'kort igehange'  -     /Hij was kort van stof:  'Hè war kort igehange ! '  

    Arm in arm gaan. Onze Pierre had een heel kort lontje.'Ozze Pier war kort ingehange.'     Wij gingen aan weerszijde van ons moeder, zo kon ze inhangen want ze kan niert goed meer stappen. 'Wè ginke a wees kante van oos ma,ze had zich bè os ingehange want ze kost hie'el slecht goñ.'    

 Binnenhalen. Ze moesten nog snelhet hooi binnenhalen , er was een onweer daar. 'Ze moesten nog gaw 't hoei inhoale , doa kwamp 'n onwèèr af.'    

   Slordig in mekaar knutselen,  het hangt met haken en ogen aan mekaar :   ' 't ès raprap inie'engeflanst'    

 In een grup instapelen, inkuilen. Ze waren de kolen aan 't inkuilen. 'Ze ware de kú'el an 't inkaile.'    

 Gras dat nat is hooien

 Ondergronds

 Inne wrong linge. Zijn darmen lagen in een wrong. 'Zen derme lage inne vrónk.'    

   Kleiner maken (kleding).

   Terzelfdertijd, intussen

   Inwrijven  -  Als je gaat zonnen, moet je je goed inwrijven met zonnecrème:  'As ge inne zón gót linge, módder óch tegói inrösse mee zonnekrèèm.'

   Op tijd  -  Zorg dat je op tijd thuis bent !  Ja moeder ...  : 'Zörgt da ge intets töes zet !  Joa ma ... '     ;  We waren nog juist op tijd daar. 'We ware nog zjúst intèds doa'e.'

   1.  Met vet inwrijven    2.  Aftuigen,  een rammeling geven

   1.  Inzepen  2.  Iemand een goed pak kletsen geven (ook figuurlijk:  aftroeven)

 Ergens om geven, zorgen maken.Hij is welgesteld. 'Hè zit 'r wermkes in.'  

 Hijgen

   Halvemaanvormige inkeping aan hoofd van houten stijl

   Bekakt persoon

  Jas  -   Hij is van mening veranderd:  'Hè hit zenne jas gedrèèd.'   

   Schillen -     aardappelen schillen :   ' petètte jasse'    

Jassendraaier, overloper    - Eind van het jaar zijn er alweer verkiezingen, dan komen de overlopers weer te voorschijn:  'Op 't èn van 't joar est wier keus, ich zéin de jassendrèèrs wie'er stön'.   

   Tweedekker

   Jeuk. 't Werkt op m'n zenuwen. 'Do krèèg ich jeuk van amme gat!'    

 Het is me wat

 Het is me wat !

 Ja, jazeker

   Jaar    mv.  ' joar ' (samen)  of  'joare' (apart)

   1.  Jaarlijkse mis na overlijden  2.  Jaargetijde  (mv. ' joargetai'e')Er werden zeven jaarmissen gehouden voor tante Regina. 'Doa'e woorte zeve joargetai'e gehoon vur tante Zéin.'    Er waren twee jaarmissen een voor grootvader en een voor grootmoeder. 'Do ware twie'e joargetai'e, ie'en vur gruttepoa en ie'en vur gruttemóu.'    

   Jeugd (pejoratief)

 Ajuinsaus (zie ook 'Dzjöensaws')

 Jammer

   Jongen    (ne   ...   )

   Jong, jeugdig  

   Kind(eren)   -  We hadden thuis een heel groot gezin:  'Wè ware töes mé nen hiele hoe'ep júng' 

   Jeugd

   Gunnen

   Juk,  houten dwarsstuk op de schouders van 2 koeien om het gespan, ploeg of eg aan te hangen

   Plagen, pesten, treiteren, de duvel aandoen (zie ook Koeioneren).Ook als hij al ouder was werd hij gepest. 'Ooch as 'm al grúdder war hemme ze hum gejudast en getrèterd.'    

 Zachtjes janken van een hond of een kind

   Vooruit !   (uitroep als het paard moet vertrekken)

   Winkeltas

 Schiften (van saus)

   Huis van lichte zeden  ( < cabaret douze - cabaret = chambre,   douze = klasse twaalf, laagste categorie herberg, kleinste kamer)  -  Dat was toch geen zicht, ’n jonge kerel zoals ik die met een winkeltas vol koffie en een beurs om koffie op te gieten een bordeel binnenkwam:  'Allè, da war toch gie ziecht, ne kadee gelèk ich die'e mee 'n kabas vol kaffie en 'n kaffiebors in ö kabberdoesjke biennekwamp.'    

   ;Ondergronds telefoonlokaal waar de treinen geregeld werden

   Jonge kerel  ( < cadet )  -  Hij heeft zijn communie al gedaan, 't is een flinke kerel:  'Hè hit z'n kommunie al gedön,  't es al ne ferme kadee.'    

   Oud,  versleten stuk,  gebouw of voertuig

   Niet stevig,  in slechte staat  (kaduuk)

   Koffie -  Heb je al ontbeten of heb je het vieruurtje al gehad? :  'Hidder al kaffie gedrónke ?'    

   Koffiezak om koffie op te gieten

   Koffiemolen:  bovenkruier van een type windmolen,  kermisattractie (verticaal draaiend wiel)

 Type molen:  bovenkruier, molen met draaibare kap

   1.  Kuil  2.  Drinkvijver voor het vee  -  Ginds in de wei bij die kuil staat een lemen huisje, scheef gezakt met een grote knik in 't dak, een oude en versleten bouwval:  'Doa'achter inne wèè bè die'e kail stiet 'n lie'eme höezeke, skie'efgezakt en mee ne groe'ete zónk in 't dak, 'n oad en kadukkelek kadol.'    

   Opspelen,  iemand berispen  -  Luyten stond te fluiten op Houben z'n duiven en Houben stond te kijven op Luyten zijn fluiten:  'Löete stond te flöete op Haive z'n daive en Haive stónd te kaive op Löete zè flöete !'    

 Gejank van hond

   Drek,  uitwerpselen

   Het jongste kind  ( < jongste kuiken in het nest)

   Doopsuiker  -    Er lag doopsuiker op tafel van Grietje, 't jongste meisje, het jongste kind ook:  'Doa lage kakkeböllekes oppe töffel va Grietje, 't jóngste wichteke, 't kakenèsteke.'    

   Toiletstoel

   Flauwe druktemaker. Flauwe druktemaker. 'Zoe ne kakker.'    

   Soort kermisattractie,  waar je heen en weer geschud werd  ( < cakewalk )

   Cacao. Zondagmorgen of 's avonds kregen we 'n tas warme cacaomelk.'Sondags 's mörreges of 's oaves krege we 'n zjat werm kakki'omöllek. '    

   Chocolademelk. Toen we nog jong waren kookte ons ma 's avonds chocolademelk. 'Tóun we nog júng ware kookte os ma elleken oavend kakki'omöllek.'    Niets zo goed als een boterham met choke en daar een tas Cacaomelk erbij. 'Niks zoe góud as ne boterham mee choco en 'n zjat kaki'omelk do bèè.'    

   Pronkerige,  pretentieuze vrouw

   Kleuterschool

   Breekbout

   Vast zetten

   Kraag,  nekvel  (herkomst kallee is onzeker:  kladden ?  kraag ?  keel ?)  -  Ik zal je eens vastgrijpen:  ' ich zal óch es bè urre kallee pakke ! '    

   Materiaal van mindere of minderwaardige kwaliteit,  afval  ( < Fr.  camelote )

   1. Borstrok   2. Jakje

   Luchtkoker

populier  (<canadaboom).Noordamerikaans land.kruising van 2 soorten populieren, in Belgie veel aangeplant langs beken of in natte beemden. In het broek (laaggelegen hooiwei) hebben we nog wat populieren staan. 'In 't brók hemme we nog 'n die'el kanadaboe'eme stön.'    

   Ondergrondse verbinding tussen werkplaatsen bovengrond en de schacht (elektriciteits- , telefoon-, perslucht-, waterleidingen)

 Kandelaar

   Kant  vk. 'Kènteke'  -  Enerzijds heeft hij gelijk, anderzijds niet:  ' An iene kant het 'm gelèèk, mer an den anere kant néi.'     ;  
hij zag geen uitweg meer:  'Hè kost giene kant op'.    ;  Ik heb een mooie kanten onderlegger onder die fotokader gelegd:  'Ich hem ö skoe'e kenteke ónner die'e fotokader geleed.'    

 Vroegere ambtenaar van bruggen en wegen belast met het onderhoud van het kanton

   Bovenste deel van stutting tegen het dakgesteente op 2 stukken dwarskop

 Kapelletje -  Oponthoud hebben onderweg:   'kapellekes hemme'   

   Dapper doordoen -  'kapiet gève'  : alles geven (  < karbuur + pit ? )

   1/4de liter

   Dun koperen draadje dat de verschillende ontstekingen verbond

   Omhulsel, capsule

   Herstelling van steengang

    om in kool te schieten

 Geruit  -     Hij draagt zijn geruit hemd weer:  'Hè hit zè karó hum wier oan.'

   Iemand die de kantjes eraf loopt,  uitvluchten zoekt om niet te moeten werken

   Lederen zweep

   Liftkooi met verschillende vloeren (verdiepingen)

   Mannelijk schaap,  ram ; een hamel: 'gesne'e kasj'

 Gevangenis

   Stofjas  ( < Fr. cache-poussière )

   Vaste bloes met een hoge kraag voor een dame  (  < Fr.  cache-évêque = schoudermanteltje)

   1.  Een kerel,  straffe gast   (zie ook:  galjaar)  2.  Groot exemplaar

   Kookpot

   Aantikspel,  tikkertje

   Reflector

   Ondergronds magazijn

   Spatten  -  Het water spatte uit de emmer en mijn benen waren helemaal nat :   'Het woater katste öt den iemer en mèn bie'ene ware hielegans bedratst !'

   Rubber  -  bijv. naamw.:  'katsjoe'e botte'  (rubberen laarzen)

   Rubberlaarzen  -  Ik heb mijn rubberen laarzen aan:  'Ich hem m'n katsjoebotte oan.'  ;      Z'n rubberen laarzen waren te laag en gans z'n kous hing vol modder: 'Z'n katsjoebotte ware te lieg, z'n hie'el koos honk vol moos'.    Met mijn beste rubberenlaarzen aan was ik door de modder en plassen aan het waden. 'Mé m'n beste katsjoebotte oan war ich dur de moos enne plasse goñ boai'e.'    

   Catechismus

 Kattenkwaad, deugnieterij

   1. Lampfitting met 2 stopcontacten aan 2.Verdeelstekker die in het stopcontact past

 Kattenpis -  Dat is niet te onderschatten:  'Das giene kattepies.'  

   Kauw (kleine kraaiensoort)

   Jas met wijde mouwen

   Jassendraaier

   Konijn  -  mv. 'Kernèèns,  k(er)nène'   vk.'ke(r)nenkes'

   Hard snoepje

 Boodschappentas,tas

 Kapelaan

 Postbodecape 

 Kei, vkw Kèèkes  

 Pit of steen van steenvrucht

   Extra hard

   Pit of steen van steenvrucht   - vk.  'kènkes'      

 Spaanse botvink

   Kar , het initiatief nemen:  'de kèèr trekke'   -  De oudste moet het voortouw nemen:  ' Den oadste mot de kèèr trekke.'    ; mee op de kar springen, opportunistisch iemands partij kiezen (kaartspel) :  ' Ich war mee oppe kèèr gesprónge' ;      ze zijn tegen mijn kar gereden (iemand schofferen, iemand iets in de weg leggen:  'Ze hemme tegen m'n kèèr gereen.'     Hij stond met verstomming, hij stond paf. 'Tóun véil 'm vanne kèèr af.'    

   Karwiel

   Karloods,  karhuis  (zie:  'skóp' ).In de karrenloods stonden de karren hingen koorden, touwen en kettingen 'Inne kèèrskop stonte tefrente kère, honke kore, zie'ele en kringe'    

   Spoor van kar in een veldweg

   Lang touw om grote hoeveelheden op de kar vast te maken

   Kaas  -  Overlijden:  'Zenne kèès lötte'  

   Koolmees. Het vriest hard. ''t Es kèesmuskestèèd.'    

   Kiel,  werkjas zonder knopen om over het hoofd te trekken

   Kiezelsteentje, keitje   mv. 'kèkes'  (kiezel)

   Woede  -  Hij werd heel erg boos :   'Hè skoot in z'n Franse kelère'

   Slaapkamertje (koele kamer) boven de kelderingang. De kamer boven de kelder was gewoonlijk voor de meid of de knecht. 'De kellekoamer bove de keller war gewoe'enlek vur de knecht of 't mèse.'    

   Kelder  -  Zijn broek is te kort:  'Hè hit woater in zenne keller.'  

 Keldergat

   Kelver

   Kil

  Toneel, komedie,  aanstellerij  -  Je moet je zo niet aanstellen:  'Ge mót zoe gien kemédie verkoe'epe'.

   Grandioze fout

   Kleine slaapkamer  (vk. van 'koamer' )

 Komisch, raar, vreemd       Een grappig iemand:  'ne kemieke' ;  iets komisch:  ' éit kemiek'.     In plaats van vooruit zijn ze achteruit naar Scherpenheuvel gereden, is dat niet raar? 'Inne plek van veurröt zen ze achteröt no Skerpenheuvel gereen, es da néi kemiek?'    

   Boodschappen  -  Boodschappen doen:   'kemissies dówn'  ;    mijn vrouw ging boodschappen doen terwijl ik snel een biertje ging drinken:  ' Die van ós gónk kemissies dóun, inpersant gónk ich gaw ne bok drinke'   

   Kleine stukjes van iets ( stukjes broodafval )

 Hennepzaad

 Hennepzaad

   Konijn  -  Met hun drietjes samen waren ze gaan paardenbloemen steken voor de konijnen:  'Mé hun gedraaine gelèèk ware ze gón krökke stèke vur de kenène.'    

   

 Wilde zuring

 Kennen -  Ik kende hem helemaal niet:  'Ich kende hum van hoar noch plaim ! '    

Kennis - verkering hebben: 'kennis hemme'.     Ze heeft verkering met ene van Beringen, maar of dat wat zal worden? 'Ze hit kennis mee ienne va Berringe, mer of da éit zal wère?'    

   Bekende,  uit je kennissenkring  -  Iemand die ik ken:  'ne kennisse miens'  

   Kanaal