De Klitsberg is een Diestiaanse heuvel die van oudsher mee het profiel van het dorp Paal bepaalt. Hij is gekend tot ver buiten onze dorpsgrenzen.

Het uitzicht van en de begroeiing op de berg is nu heel anders dan 50 jaar geleden: de top van de berg zelf en de hellingen in de richting van het dorp waren toen grotendeels begroeid met heide, brem en hier en daar een berk of wintereik. In de omgeving van het kapelletje was de jonge aanplant van grove den dominant. Maar ieder stukje grond dat niet beplant was in die tijd was begroeid met heide.

Ieder kan nu zelf vaststellen dat deze biotoop, door allerlei oorzaken, totaal verdwenen is.

Het uitzicht en de begroeiing van de Klitsberg veranderde de voorbije halve eeuw grondig door ondoordachte aanplantingen, door gebrek aan onderhoudswerken, verwaarlozing en verwildering. De berg vraagt sinds lang om een grondig herstel van de natuur.

Op de gewestplannen staat het gebied ingekleurd als parkgebied. Maar de Klitsberg is een heel bijzonder park omdat het vlakbij en in het verlengde van het natuurgebied “Vallei van de 3 beken” ligt. Het is dus geen geïsoleerd park in een woongebied zoals het gemeentepark in Paal bijvoorbeeld maar de Klitsberg “profiteert” vooral op vlak van fauna van de nabijheid van het grote, bijna aangrenzende  natuurgebied. De vogeldiversiteit op de Klitsberg bijvoorbeeld is groter dan je normaal in deze relatief kleine biotoop mag verwachten.

Jammer dat de natuurplanning van de Vlaamse Overheid m.b.t. het herstel van de Diestiaanse heuvels stopt aan de gemeente- en provinciegrens in Paal. Het gevaar bestaat immers dat de stad Beringen de Klitsberg voor zijn natuurontwikkeling in de toekomst, louter ziet als een geïsoleerd parkgebied in Paal, zonder het grote plaatje van de restauratie van het geheel van de Diestiaanse heuvels en de ontwikkeling van het natuurgebied “Vallei van de 3 beken” mee in ogenschouw te nemen.

In het Memorandum van 2012 stelde de denktank van paalonline voor om met betrekking tot het gebied “Klitsberg” een tweesporenbeleid te volgen, waarbij enerzijds gezocht wordt naar het herstel van de natuurwaarden van de Diestiaanse heuvel maar waarbij anderzijds ook nagegaan wordt hoe dit gebied zijn rol van parkgebied in Paal in de toekomst beter dan nu kan vervullen o.a. door een betere toegankelijkheid.

Dit is een moeilijke oefening waarbij niet over één nacht ijs mag gegaan worden. Deskundigen van het “Regionaal landschap Lage Kempen” en vooral van het “Regionaal Landschap Noord-Hageland” kunnen Beringen zeker adviseren rond de mogelijkheden van natuurbehoud en vooral natuurherstel.

Recente voorbeelden waarrond grondig studiewerk werd verricht en waaruit inspiratie kan geput worden zijn het project “Grasbos” in Diest en vooral het project “Eikelberg” in Gelrode.

Het agentschap voor Bos en Natuur kan de talrijke eigenaars van de Klitsberg verzamelen in een bosgroep en met hen afspraken maken rond het beheer en vooral het herstel van het gebied.

De denktank van paalonline werkte al in 2010 een juridisch kader uit om de eigenaars van de Klitsberg in het kader van een herstel- en beheerproject te groeperen.

De denktank stelde voor dat de gemeente Beringen, als grootste eigenaar op de Klitsberg, het voortouw zou nemen in dit proces, waarbij de inbreng van deskundigen van natuurorganisaties en landschapsarchitecten voor inspiratie kan zorgen.

Verder pleitte de denktank voor het verbeteren van de toegankelijkheid van de Klitsberg o.a. door het herstel van het tracé van voetweg 198.

Wat werd bereikt?

De Klitsberg ligt er nog, gelukkig!

De gemeente voert een voorzichtig aankoopbeleid van gronden op de berg. Het verwerven van de berg is echter geen prioriteit.

De toegang tot de Klitsberg werd verbeterd. Voetweg 198 werd eerst volledig over het hoofd gezien bij de aanleg van de serviceflats en van het Dienstencentrum “De Klitsberg” maar werd later (2013) deels terug toegankelijk gemaakt. De toegang naar de berg vanaf de Kloosterstraat werd verbeterd.

Ten gronde werd de restauratie van de natuurwaarden echter niet aangepakt, noch op vlak van studiewerk, noch op vlak van realisatie. Er is nog geen evenwichtige visie op de toekomst van de berg als interessant natuur- en parkgebied

De gemeente nam geen initiatief om de eigenaars te verzamelen rond een coöperatief herstelproject van de natuurwaarden.

Op vraag van de gemeente heeft de “Bosgroep” in 2015 en 2016 wel allerlei kapwerk laten verrichten. Vooral de dennenbossen en de plantsoenen met Amerikaanse eik werden grondig aangepakt, gekapt en uitgedund.

Door de inzet van grote bulldozers in een kwetsbare omgeving werden delen van de berg vernield. Alleen het commercieel bruikbare dennenhout werd meegenomen. De berg houtafval was aanzienlijk en ligt er nog.

Op de kruin van de berg in de buurt van de watertoren werd een tijdje geleden, in een geïsoleerde actie, een beukenbosje aangeplant, precies op de plaats waar vroeger heide bloeide, zonder visie op een totaalherstelplan voor de berg.

Deze aanplant bewees dat de gemeente (nog) geen terreinkennis of inzicht heeft in de” complexe winkel” van het natuurherstel op een Diestiaanse heuvel, zoals de Klitsberg.

En voor de toekomst ?

Paalonline vindt het behoud van de klitsberg als zachte recreatie/groene long voor Paal cruciaal.  Ook de bouwmeeesterscan benadrukt overigens het belang van de Klitsberg voor Paal.
Het ververven van gronden in dit gebied door de stad Beringen en samenwerking met de overige eigenaars kan deze functie en toegankelijkheid bestendigen. De stad Beringen moet dan wel de natuurfunctie verankeren voor de toekomst, ook en vooral voor de eigen gronden.

Paalonline vraagt daarom dat in de volgende legislatuur de gemeente een studie zou opzetten i.v.m. het natuurherstel op de Klitsberg. Gelijkaardige studies die gebeurden van “het Grasbos” in Diest en “de Eikelberg” in Gelrode kunnen inspireren. Voor het opzetten van deze studie en voor de effectieve realisatie van het natuurherstel dienen in de meerjarenbegroting 2025 de nodige budgetten voorzien te worden.