1.  Ziedaar, hallo !   2.  Eindelijk   

    Vervelend- Ik vond het heel spijtig dat ik geen vergiffenis kreeg van de pastoor omdat ik kraantjeswater meegegeven had voor wijwater. "Ich vond 't hie'el ambetant da ich gien abselusie kreeg vanne pestoe'er omda ich krankeswoater verlapt ha vur waiwoater"    

   Nis in de mijn

   Oorlogsbunker

 Vergiffenis na het biechten  -  Je zou hem zo zijn zin geven, zo mooi kan hij praten:  "Ge zót 'm de abselusie gève zónner biechte."  

    Fout  -  Per vergissing: "per abùis"

 Achtste

   Acht

 Aandacht  -  Ik had er niet op gelet dat die koe drie gouden sterren op haar kop had, dat was dus een kolonel !   " Ich ha ter gien acht op  gegeve da die kói draai goo sterre ha op hur veurhu'et, dus da war ne kolonel !!! "    

   Gebouwtje achter het hoofdgebouw

   Via een binnenweg

   Soort 'broek' achter de billen van paard om de kar achteruit te duwen - Met een achterhaam is het voor een paard gemakkelijk om een kar achteruit te duwen. "Mee nen achterhoam est vur e pèèrd gemekkelek om achteröt te stoe'ete mee de kèèr."    

   Verzwijgen

   1.Achter elkaar   2. Binnenkort -Binnenkort mag niet meer naast elkander rijden op het fietspad maar enkel nog achter elkander. "Achterie'en mugder ne mie'e  nèvenie'en rai'e oppe vullopad mèr allie'en nog achterie'en"    

 Bijkeuken

   Achterna  -  Iemand slaafs volgen:  "éimand gelek een hunneke achternoa loe'epe".    

   Volgen, Controleren

 Namiddag.  's Namiddags = 's achternóuns    - Mijn vrouw heeft de ganse zomer 's namiddags liggen bruinen in de zon, nu is ze helemaal aan 't vervellen. Mèn vroo hit den hiele zomer 's achternóuns inne zon linge bröene, noa es ze hielemoal ant afblodde.

   naar achter -  - Achteruitgaan: "achteröt bóu'ere"  

 Koertje tuintje

   1.Verslechteren 2. Achterwaarts stappen

   Achterzak

   Achterom, omweg.Kom maar achterom. "Komt mer achterum."   

   Achteruit

   Achttien

   Stutten verwijderen

   1. Afbladderen 2. Vervellen

 Afboorden

   Ontginnen

 Afdokken, betalen (zie ook: 'döllepere')

   1.Vermindering geven  2.Oogsten  3. Afrijden ("het groas afdóun")  -  ".   Het was het tweede of derde karrenspoor na de vierde draai naar links waar we moesten afdraaien, daar gingen we spurrie maaien voor de koe. 't War het twiede of 't derre kèèrspoor noa de virde drèè no links moe we moeste afdrèèn,  do gonke we spurrie afdóun vur de kói"    

   Afdraaien -  We maakten een toertje met de auto,we moestentweemaal naar links afdraaien en op de radio draaiden ze intussen een liedje van Tura. "We ware ant rondrai'e mee den oto, we moeste twie kiere links afdrèèn en oppe radio ware ze impersant e léike van Tura an't afdrèèn."    

   1. Vaat afdrogen 2. Winnen van iemand, bv. bij het kaarten ("ich hèm 'm afgedruugd") - Ik heb na het eten moeten helpen met de vaat afdrogen, daarna zijn we even gaan voetballen, ze hebben ons opnieuw afgedroogd: zeven - nul! "Ich ha motte höllepe afdruge bè den afwas noa 't ète, ternoa ware we e wa gón sjotte, tóun haan ze os vanhèèr afgedruugd:  zeve - nul ! "    

1.  Zaak  2. Verhouding

   Veel te grote schoenen

 Aanplakbiljet

   proberen te verkrijgen; aftroggelen (zie aflaize "Afluizen")

   1. Gezichtsverlies 2. diarree - . 'Hij reed met zijn splinternieuwe Ford de gracht in, recht op een duiker, dat was nogal een afgang toen hij terug in het café kwam na deze demonstratie."Hè ree mee zenne spieksplienternéive Ford de gracht in, recht op nen döeker, da war nogal nen afgank as 'm terug inne café oankwamp no die demenstroasie."  -      Ze had een gans vergiet pruimen opgegeten,als gevolg heeft ze twee dagen op 't toilet gezeten met diarree. " Ze ha een oaling zai praime biennegespild, 't gevolg war da ze twie'e daag op 't höske gezeten hit mee den afgank".      

   OpgedirktHij was nogal opgedirkt, met pandjesjas en buishoed. "Hè war nogal afgebösseld, mé pit en sjapobuse."   

   1. Fel vermagerd  2. vd. van "aftrekke" :  flesje ontkurken (.Ik heb me nog een flesje (biertje) opengedaan. "ich hem mich nog e fleske afgetrokke") -    . Ze had voor hem een flesje St. Godelieve bloedwijn opengetrokken, want hij voelde zich niet wel, hij zag er bleekjes uit. "Ze ha vur hum e fleske St.-Godelief blóudwèèn afgetrokke, want hè war precéis néi op zenne kilo, hè zag ter ooch afgetrokke öt."    

   Afgeven, pochen. Je moet zo niet pochen. "Ge mót 't zoe'e néi afgève."   

 Aankomen -  Daar komt hij aangestapt:  "Doa'e komt 'm afgegoñ".    -  Er stak een doorn in zijn band, je hoorde hem afgaan. "Do stak nen du'en in zenne band, ge huurde n'm afgoñ. "       

    Spieken, nabootsen. Als 't examens zijn in de school mag je niet spieken, anders krijg je straf en 'n nul op dat examen. "As't prèèskampe zèn in 't skool mugder néi afkieke,oaners kregder straf en 'n nul op da vak."  

   Op bezoek komen, langs komen

    Korter worden, maken -    Het is al eind augustus, de vakantie is haast voorbij: " 't ès al ogustus, de groe'ete verkansie kort al hennig af ! "

   Aftroggelen; afluizen; proberen te verkrijgen (zie afgaize) - Op't laatste hebben ze er toch wat van de prijs af gedaan. "Tóun ich op verkansie war in Turkai'e probeerde ich ie'est ne meloen af te laize, dan hem ich afgepingeld vur 'm toch mer gói'ekoe'eper vast te krège, op 't lest hemme ze ter toch wa vanne prèès afgedön ... "    

   Aflikken of onhandig kussen (zie aflekke) - . De meisjes aan de school begonnen me dadelijk te kussen toen ze te weten kwamen dat ik een hele grote zak kersen bijhad, die wilde ze me ontfutselen "De wichter an 't skool begoste mich volop af te lebbere tóun ze wieste da ich ne hiele groe'ete zak kie'eze bè had,
en die'e woon ze mich aflaize."    

   Aflikken of onhandig kussen (zie aflebbere)

   1. Afbetalen   2. Een overledene opbaren (afleggen)   3.  De kaarten neerleggen bij het kaartspel,  tonen dat je wint zonder te moeten spelen  ("Men koarte zen aflenges") -    We moesten €10000 per jaar betalen aan die lening. "We moeste € 10000 per joar aflenge an die lie'ening."    ,Mensen die overleden zijn worden tegenwoordig bij de begrafenisondernemer afgelegd:
"Miense die doe'ed zèn wère segeworig afgeleed bè de begroafenisónnernemer."    

 Aflaat

   Afloop, afvoer

Stiekem kijken

 Omheinen, beëindigen, het uitmaken met je liefje. Ze waren de kippenren en de tuin aan't omheinen tegen de vossen. "Ze ware 't hiennekot en den hof an 't afmake tege de vosse."    

   Een rammeling geven -  zie "afmotte"

   Iemand een fink pak slaag geven -  . Ze lieten op TV zien hoe dat de politie mensen aframmelden, afklopten en afsloegen en eventjes later waren ze ander ambetanterikken aan het afslaan, er op aan 't kloppen en aframmelen, 't was niet om aan te zien! "Ze léite oppen tellevies zéin how da de pelies miense aframmelde en aftoekte en afmotte en effekes loater ware ze aner astranterikke an 't aftoebere en an 't aftai'ere en aftroeve, 't war néi vur oan te zéin !"    

   Afknijpen, afdingen

   Afbieden - Vroeger was't , op de markt, de gewoonte om af te dingen van de prijs,maar die tijd is voorbij. "Oppe met war 't vrugger de gewente vur vanne prèès af te pingele, mer  die'en tèèd es door."    

 Afmaaien

   Afromer      afbeelding  -  . Met zo een afromer haalde ze de room uit de melk om te boteren. "Mé zoe nen  afroe'emer halde ze de zoa'en öt de möllek vur ternoa te botere."    

   Aframmelen

   1.Verbleken ; verkleuren  2. afschieten - . Zijn zwarte slipjas was verkleurd, hij had een brede rosse schijn in het midden van zijn rug. "Zenne zwette pittelèèr war afgeskote, hè had ne brie'e rosse skain inne middelt va zenne rug."     Die voorschoot heeft twee weken in de zon gehangen in 't uitstalraam, hij heeft bleke strepen, hij is verbleekt. "Die'e vurring hit vietéin daag inne zon gehange inne vietrien, noa hit 'm blieke strie'epe , he's afgeskote."    

   de bovenste laag aarde afscheppen

   Slaag geven, muren bekleden. Ze hebben op zolder muurtjes bekleed met multiplex. "Ze hemme oppe zuller de múrkes afgeslage mé multiplex."   Ze hebben 'm afgeranseld want hij viel hun zus lastig. "Ze hemme 'm afgeslage want hè véil hun zuster lestig."   

   Ontkennen - Je moet het niet ontkennen:  " ge mót het néi afstrai'e " ;Op de rug van z'n blauw hemd was een brede witte strook.Het was verkleurd zei hij, maar z'n moeder streed 't af, 't is van tegen die pas geverfde deurstijl te leunen zei ze. "Oppe rug va zè bloot hum war een brie'e wiette strie'ep.  Da war afgeskote zee hè, mer zen ma straide da af, das van tege die'e ves geverfde sjambrang te leune zee ze."    

   Iemand duchtig aframmelen 

   Iemand een pak slaag geven

   Aframmelen

   Afpassen, afmeten met  passen

   In mindering brengen, een fles openmaken

   Een pak slag geven

       Iemand te snel af zijn:  "éimand afvange"  

   Bezichtigen, lijden. Eer we die ganse werf bezichtigd hadden dat was afzien. "Ier da we hie'el die'e werf afgezéin haan, tóun hemme we afgezéin."   

Iemand die wel meedrinkt, maar zelf niet trakteert.Jozef is een echte profiteur, een klaploper, hij drinkt steeds op andermans kosten."Jefke es nen echten afzöeper". 

   Het uiteinde -    Vrijuit spreken: " 't aggerste van zen tóng lötte zéin."

   Achterstevoor. Hij had zijn trui achterstevoor aan. "Hè ha zen vreus 't aggersteveure oan."   

   Uier -  .Ik zag in de wei een koe staan met een uier zo groot als een botervat en met spenen zoals grote augurken! "Ich zag inne wèè 'n kói stön mee nen ai'er  zoe groe'et as e botervat en mee deme oan gelek van groe'ete ogurke ! "    

   Paswerker

   Emmer (putemmer)

   Goed opschieten, goed overeenkomen  - . Hoe kun je die wedstrijd winnen als uw spelers niet overeenkomen? "Hów kunder noa die matsj  wienne as ur spelers onnerie'en néi akkedére ?    "  ;  ze komen helemaal niet overeen:  "Da es kat en hónd, ze akkedére van gien kante ! "  

   Ploegen  -  Heb je al eens aandacht geschonken, dat wanneer je ploegt, er gewoonlijk een kwikstaartjenaloopt door de voor.Meestal 'n grijs-wit maar er zijn ook gele die zijn groter. "Hidder doa ooch al es acht op gegeve dat 'r, as ge an 't akkere zet, ter gewoe'enlek een akkermenneke achternoa lúpt durre voor.  Miestal zen 't grèèswiette, mer der zen ter ooch gèèl, mer die zen grúdder."    

   Kwikstaart

   Beleefde vloek

   Loon dat berekend wordt volgens verrichte arbeid: meterwerk - stukwerk

 Alcohol

    Vooruit !  't Is niet waar! Tot ziens en het ga je goed. "Allè, salu, de kost en de wiend vanachter."    

   Beiden, twee

   Gang

   Voortdurend

   Allen

   ;Overal

    Allemaal (Allemöl).Wat is er allemaal gaande? " Was 't er allemöl goñde?"

   Tegenwoordig

   Alhoewel

    Altijd,  ooit in je leven. (zie ook Alzelève)

   Alleen

   Alleenstaand, single

Kalender

 Vleugels in wanmolen en wasmachine

   Altijd

   Altijd, ooit in je leven. (zie ook Allezelève)

   Ruzie - .Ze waren nog niet van 't kerkhof weg of het was al volop ruzie wie wat ging erven. "Ze ware nog néi van 't kerkhof af of 't war al volop ambras 
euver wéi da wa gónk örve."    

   Leuke bezigheid, amusement 

Gloeilamp

Aan elkaar,  aaneen

   Voortdurend -  zie ook  "Rink anie'enoan"

 Aan elkaar breien

   Chemisch opvulmiddel (anhydriet)

   Aankondiging, advertentie

   Keelontsteking

  Appel,  fig.  kop  -  Moet ik jou een oorvijg geven :  "Mót ich tegen óu'eren appel vège (of motse) ?"  

   Appelmoes

    Wandlampje

   Toestel, apparaat

   Aanstalten (maken)   -  De koe maakte aanstalten om te gaan kalven:  " de kói méik apprensie vur gon te kalve "   ;  Hij maakte geen aanstalten om over te steken:  " hè méik gien apprensie vur de stiewig euver te stèke "    

Apotheker

   Vooruit!  vlugger !  (‹Fr. 'allez')

Als     

Niet voor echt,  om te oefenen

   Met opzet,  moedwillig

   1. Als   2. Kolenas van kachel

   Met gruis verharde weg

   vrijpostig,  brutaal

   Vrijpostige,  onbeleefde

   Boormachine op perslucht

  Atheneum

   Betrappen (zie ook: 'trappére')

   Vooruitgang  -  Dat gaat niet werken,  dat is geen vooruitgang:  "da's niks avans"  "da's giene avans"    

 Handboor     afbeelding  -  

   Enveloppe - Daar is hier een omslag zonder zegel aangekomen voor Marcel van Nar van de naaiwinkel. "Do war héi nen avelot oagekome zónner temper en as adres:  Sel de zoon van Nar vanne noaiwinkel. "

   Vooruitgaan -  Laat het ...  :   "löttet avesére ! "     Henri riep,  laat het een beetje vooruitgaan, anders moet ik achter de haag gaan zitten :  "Heréi réip, löt 'et ö bietske avesére, aners mot ich nog achter de haag gon ziette."  

   Advokaat

   Wel? Wel wat ben jij aan het doen. "Awöl, wa zedde gè an't dóun?"   

   Dwarsstand bij herenfiets - "Wanneer ik wat groter was reed ik met mijn moeders fiets,eentje zonder stang, ik kon net op het zadel. As ich al wa grúdder war tóun ree ich mee os ma hurre vullo,  ienne zónner baar, ich kost zjust oppe zoal.    "

   Bumper - "Ik kwam naar huis gecrosst, rakelings langs de gevel af en toen reed ik frontaal tegen de schokbreker van die aut.o Ich kwamp no höes gecrosst, zjust lengst de gèvel af en tóun ree ich boenk tege die'en oto zenne baarsjok."    

   Hard snoepje van gesmolten suiker, zie ook:  "kebabbel" - ". Amelie had op haar toonbank een mooie blinkende weegschaal staan voor snoep af te wegen. Amelie ha op hurren toeg een skoe'en blinkende balans stön vur kebabbels en aner babbelèèrs te woage.    "

 Kletswijf, babbelkous

 Soort snoep van kandijsiroop en boter, boterbabbelaar  info

   Big - Sus Domesticus, afbeelding

   bij - Apis Mellifera afbeelding, info

   Bijenkorf

   Zak - " In de zak van mijn stofjas zaten twee meikevers in 'n zakdoek gedraaid en in m'n broekzak zaten mijn knikkers. In menne bail va menne stófjas zate twie'e prizikante in ne bailnuzzing gedrèèd en in mèn bróksetès zate mèn skeute.    "

   Zakdoek   -  Hij had een knoop in zijn zakdoek gelegd. Waarvoor of waarom? :   "Hij ha ne knú'ep in zenne bailnuzzing geleed. Moeveur da of vur wa?" ;Als je op driehoeken van je zakdoek een knoop legt en op de vierde twee op elkander en waar je dan een paar kippen of hanenpluimen insteekt, dan ben je klaar om indiaan te spelen! "Asder op draai hókke van urre bailnuzzing ne knu'ep makt en op de virde hók lekder ter twie'e opie'en moe da ge dan e koppel hienne- of hoaneplaime instekt,
dan zedder gerie'ed vur indioan te spele ! "    

   Regenbui - " t Had die voormiddag een flink bui geregend,de zwijnen lagen daarna met hun biggen in de modder te wroeten. 't Ha die'e vurnóun 'n ferm bais gerègerd, de verkes lage ternoa mee hun bagge inne moos te vrute".    Ze hebben de ganse gracht vol betonnen buizen gelegd, voor als het nog eens 'n geweldige bui doet. "Ze hemme den hiele gracht vol betonne baize geleed, vur as 't nogges een grellige bais dóut."    

   Onderdeel van schudgoot (3m)

   Baksel, Gevangenis

   Losstaand bijgebouw met oven, plaats waar de veevoederketel gekookt werd, bakplaats

   Aandrijfmotor die de schudgoot heen en weer beweegt

   Aangezicht  -  Hij sloeg hem met zijn klomp op zijn gezicht: "Hè slóug mé zenne klónk op zè bakkes"     Een slag in zijn gezicht:  "een ferm petat op zè bakkes"     Zal ik u eens op uw gezicht slaan:   "Mot ich es op ur bakkes kloppe ?"      't Gaat regenen, want de varkens lopen met stro in hun muil: "  't giet règere, want de verkes loe'epe mee stroe-i in hun bakkes ! "        Die heeft een grote mond: "Die'en hit ö groe'et bakkes."

   Grote sleutel die de bout door de schudgootbaas aandraait

   Stalen veer in een bustehouder

Weegschaal  Weegschaal

   Binnenschacht: verbinding van de productieverdieping (onder) met de luchtkeerverdieping (boven) meestal voorzien van ladders (personeel) lift en wentelkoker (kolen)

   Zware damesboezem

 Kaatsen met meerdere ballen

   Bout van 30 tot 50mm dikte

   Baantjes glijden op het ijs

   Dichting

  Kruippakje

   Om mijnwagen al draaiend te kippen

 Dekzeil

   ‹ Baasje - " Tijdens de vakantie kroop ik soms,thuis achter , over de prikkeldraad en dan ging ik voetballen of cowboy spelen bij de jongens van Vande zande. Ónner de verkansie kroop ich vantèèd töes achter euver de piennekesdroa'ed en dan gónk ich bè die manne van 't Basjke sjotte of keboi spele.    "

   Weegschaal voor grote gewichten            afbeelding

   Blaffen,  zwaar hoesten. Louis was erg verkouden , hij hoeste zo luid als zijn hond blafte. "Lewéi war grellig verkoad, hè basde zoe hèt as zennen hond."    

       Zinken waskuip - " Zaterdag 's avonds dan wast hun moeder hen in een grote zinken teil en roken ze fris naar de sunlightzeep. Sötterdags 's oaves dan wasde hun mów hun in ne groe'ete zinke basseng en dan roke ze fries no de sunlichtzie'ep."    

   Achterkant van onderbenen (Kuiten)

Alles samen:   "den hulle (hie'ele) battaklang of hannekesnest"      t Ganse huis lag vol prullen en rotzooi, ze hebben alles samen naar de vuilnisbelt gebracht. "t Hie'el höes lag vol bazar en prulle, ze hemme den hielen battaklang no 't stort gevoare." 

 Slabber vkw Slabbetje, zie ook 'zie'everlap'

   Dwarssteengang naar pijler

   Hellende tussensteengang naar hoger gelegen pijler

   Goedkoop, waardeloos spul

       Werktas

   Bij, met   -  bij mij :  "bè mich"  ;  bij mij thuis:  "bè mich töes"  

   Mond (praatziek)

   Laatste sacramenten toedienen

   1. Zo dadelijk   2.  Daarnet  (tóun bediemme )   - Ik kom dadelijk: " Bediemme koom ich"     ;  Ik heb ze daarnet nog gezien:  " Ich hem ze te bediemme nog gezéin"       ;   Tracht overeen te komen anders gaan jullie dadelijk nog op de vuist:  "Ge mot probere te akkedére aners zedder bediemme nog ant vechte"     Tot zo. "To bediemme!"  

 Bekokstoven

   IJzeren drinkbus; veldfles 

   Verwend  -  Hij was een verwend nest:  " Da menneke war ne bedörve strónt " 

   Bedriegen. Hij sakkerde, ze hebben me bedrogen, ik heb witte vroege aardappelen gevraagd en rode late gekregen. "Hè sakkerde, ze hemme mich bedot, ich hem wiette iestelinge gevroagd en roe-i loate petette gekrege."    

    Bewusteloos

   Aandampen - "Zo 'n bril is toch hinderlijk in de winter,als ge ergens binnenkomt dan wasemen uw glazen direkt aan. Zoe ne bril es toch ambetant inne wienter, as ge éiverans bienne gót, dan bedwoaseme ur gloaze drek ! "    

   Bedplasser

  Aanvijzen Onze jongste moet ik geregeld aanporren:  "Ozze klenne die'e mót ich regelmoa'eteg bèèdrèèn." -   

   Bidden  -  Overdreven godvruchtig zijn (O.L.Heer van het kruis bidden):  "Oz' Hier van 't kröes bèèn."  

   Aal, beer  -  In het voorjaar voeren de boeren aal op het veld voordat ze gaan ploegen. "Inne veurtèèd voare de bóu'ere bèèr op 't veld vur da ze goñ akkere."   Ik heb honger. "Menne bèèr grolt."    

   Bes  (zie ook:  "brömbeer")

   Albert

   Mannelijk varken, beer  -  zie ook:  "biennebeer"

   Aalschepper, beerlepel ,   afbeelding   -  De beerput ledigen met de beerlepel:  " 't Höske ötdóun mee de bèèrlepel."  

 Bijgooien, helpen

 Geld toegeven

   Bedevaart

   Verkreukeld

  Toegetakeld - Hij of zij ziet er nogal toegetakeld uit (door bv te veel te drinken) :  " Hè hèt z'n ège góu begaffeld"     - Erg toegetakeld zijn:  "Nogal begaffeld (begoaid) zèn" 

   Drukte,  druk bezochte plek of event

   1. Bevuilen 2. Het bont maken,  zichzelf toetakelen ("zèn ège  ..." )   -  "Hij heeft het nogal smerig gemaakt:  hè hettet nogal begoaid "   ;  's Vrijdags kon hij zich op cafébezoek (bij Emma van Houben) nogal bedrinken:  " 's Vrèèdags kost 'm zèn ège nogal begoai'e as 'm nó Emma va Haive gewiest war"

   Toegetakeld

   Verdorie

   Begon hij

   Bij God ! (vloek)

   Zigeuner

   Behouden, veilig  -  Ze waren op de vlucht geslagen voor de Duitsers, tot aan de IJzeren Muur (KW linie), daar werden ze teruggestuurd, enkele dagen later waren ze behouden terug in Tervant:  "Ze ware gón loe'epe vur den Döts tot annen èzere mùi'er, do hemme ze ze trug gejagd, entige daag loater ware ze behoon op Tervañt."    

   Bieden  (ovt booi-  vd gebooi'e). Ze waren aan 't bieden, de een bood, de andere bood, ze hebben ten elkaar op geboden of ze allemaal 't grote lot gewonnen hadden. "Ze ware an't béi'e, den iene booi, den oanere booi, ze hemme tegenie'enop gebooi'e, zjúst of ze allemoal 't groe'et lot gewónne hoan."   

Biervarken,  varken dat opgroeit met bieroverschotjes in 't café

   Mond, bek  -  Dat ligt mij wel:  "Da's spek no menne bek ! "    

 Bokaal

   Bijna. Ze zijn met hun fiets bijna in de beek gereden en bijna verdronken. "Ze zen mé hunne vlo bekant inne beek gereen en bekans verzope."    

 Boeket bloemen:  'ne blom(b)ekee'

   Bakker

   Bekommerd. Zijn ouders waren erg bekommerd over hem, hij was 'n losbol. "Zèn oarse ware hie'el bekömmerd, mer hè war ne wallebak."   

   Ik heb spatjes op mijn broek van die verf:   "mèn brók ès bekroze mee die verf"     ;De bakker liet een kookpot met warme kriekenop de vloer vallen, zijn witte schort was helemaal rood bespat met die kriekensaus. " De bekker léit ne kestrol werm krieke oppe grónd valle, zenne wiette vurring war hielegans roe'ed bekroze van die kriekesaws."    

   Herstellen van een ziekte , opkikkeren   -  Ik ben nog maar half genezen,  zo ziek ben ik geweest:  "ich zèn nog mar hallef bekwikkeld,  zoe zik zèn ich gewiest"    

 nog lang niet

 In de verste verte niet

   Kleine bijl

   Schachttoren

   Oude appelsoort,  'malus domestica belle fleur',  ossekop   afbeelding

   Gaf signaal om lift naar boven of beneden te laten gaan

 Bout, schroef

   lichtjes vuil maken met kleine deeltjes  ( › bemeuzeld)

 Leurder

Bemesten met beer,  ook:  "zèèk voare"

  aangetast door ziekte -  Aan de buitenkant zagen de aardappelen er prima uit, maar van binnen bleken ze spijtig genoeg aangetast:  "Va böete waren 't ferm petette, spètig da ze va bienne  beréifd ware" 

   Slagboom (bareel)

    Kolenwagen (min 1000 tot 2500lt)

   Blootvoets. Soms zijn er die blootvoets op bedevaart gaan. "Do zen 't er vantèèd die berrevoets op bèèweg goñ."    

   Gerimpeld

   Aanstellerij, haantjesgedrag  - Hij deed heel druk,  hij stelde zich aan:   "Hè ha veul beskèèr,  hè dee hum gruder veur as dat 'm war"

   Bekrassen

 Tussenschot

 Registratierechten  -  Laagste tarief registratierechten:  "Klèè beskrèèf"    

 Beschimmelen

   1. Deeg  2. Beroerte  -  Het regende en de kinderen waren buiten in de sloot aan 't spelen, ze liepen voortdurend in en uit.  's Avonds was heel het huis een modderpoel, hun moeder kreeg bijna een beroerte, zo woest was ze :  " 't Règerde en de júng  ware böete inne stiewegsgracht an't spele, ze léipe anie'enoan in en öt het höes.  's Oaves war 't hie'el  höes besmodderd en besmúkkeld, hun ma kreeg bekanst e beslag, zoe klèrig war ze ! " ;    ; Hij heeft een beroerte gehad:  "Hè hit ö beslag gehad."  

    Beslaan. Die zaten er goed voor:  "die ware góu beslage"    

   Bevuilen

   Morsen

   Bezem

   Iemand ophemelen

 Situatie bij het kaartspel waarbij een kaart (bv. heer) niet 'naakt' ( "bloe'et" ) is, maar vergezeld is door nog andere kaarten van dezelfde soort,  bv.  "ne bestoken hie'er"   

   Bestaan -    Mijn oom Pol zei altijd:  gaat niet bestaat niet, maar zelf een handje helpen, ho maar ! :  "Menne nonke Pol zee altèè: gót néi, bestöt néi, mer zelf hit'm noe'et ne poe'et ötgestoke ! "

   Lambert

   Bijten, Happen  -  Hij voelde zich gekwetst, beledigd:  "Hè 's i ze gat gebéte"     Bijt hij als ik hem streel ?  "Bettem as ich 'm aai ?"   &nbsp Op z'n tenen getrapt. "In zè gat gebete?"   &

   Schacht verbinding onder- en bovengrond

 Begroeien

   Aan de zijkant

  Pleisteren - Gepleisterd: "bezatte"

   Dronken

 Been (mv.  bie'ene, maar ook bie'en)    - Ik heb krampen in mijn kuiten: "Ich hem de kramp inne broai van men bie'ene "      ;  Een slecht been hebben (bv. door wonde die niet geneest) :  "Ö koa'ed bie'en hemme."     -  Of je nu een been had of twee benen maakte helemaal niets uit, ze zaten bijeen rond de kachel samen te praten. "Of ge noa ie'e bie'en of twie'e bie'en hah méik hielegans niks öt, ze zate bie'en rond de stoof bie'en te klappe."   Dat meisje heeft lange benen. "Da wicht hit bie'en tot an hur gat."  

Bijeen,  bij mekaar  -   ; We zaten allemaal samen rond de Leuvense stoof, met onze voeten op het onderstel en onze benen dicht bij mekaar :  "We zaten allemaol bie'en rond de leuvese stoof, mee oos vóute op 't onnerstel en oos bie'en kort tegenie'en".  

   Met grote stappen lopen -  Met grote passen door het veld lopen.:  "dur 't veld bie'ene"  

   Ongeordend samen brengen

   Brokkelig geworden, geschift, gekabbeld

   1. Bijeenhouden   2. Verzamelen

 Schiften

 Bijeen komen, samenvoegen, samenspannen  - Als ik geluk heb word ik misschien weer de oude:  " As 't geluk en 't skoe'e wèèr mot bie'enslage dan wèèr ich miskéins wier ne goi'e."  

   Samenspannen

   Vee

   Dierenkoopman

   Kwajongensstreken, deugnieterij

   Biet

   Spoordwarsligger

   3m lange balk,  evenwijdig met kolenfront ondersteund door 3 of 4 stijlen,  draagt de druk van het dakgedeelte

   1. Binnen  2. Binden -  Opzij aan de planken van de hoogkar hingen de koorden aan een haak om het koren dat binnengehaald werd vast te maken:  " Va bezai'e anne sponne vanne hoegkèèr do honke de zie'ele annen hoak vur 't kore vast te bienne da ze gónke bienne hoale."    

   In 't klooster intreden -  Toen de trouw dan toch afsprong, is ze in 't klooster gegaan:  " Tóun 't dan toch afgerakt war, es ze bienne gegón. "  

   Binnenzak. In een overjas stonden gewoonlijk twee binnenzakken. "In ne parresú do stonte gemèènlek twie'e biennebaile."   

   Mannelijk varken waarvan één of beide testikels niet ingedaald zijn  Zie ook:  Boris de binnenbeer

   Inbreken

    Je legerdienst gaan vervullen

   Binnenkomen

  vlot verdienen

   Van ondergrondse verdieping tot verdieping lopende schacht

     Gulzig eten

   Binnenzak

   Uitroep wanneer je bij het knikkeren verboden kneepjes toepast of wil toepassen ("pute" = vals spelen)

   De eerste melk na het kalven,  biest

   Een beetje  -  Als 't weer een beetje meevalt, zal 't wel aan de groei komen:  " As 't wèèr ö bietske meeslagt, dan zal 't wöl inne was gerake."  Alle beetjes helpen."Alle bietskes höllepe."  

   Beetje. - Ze hadden een orgie gehouden , hij had slechts 'n beetje gehad:  "Ze hoan de bie'est ötgehange, hè ha mer ö bietteke gehad. "    

   Snel lopen, gezegd van koeien die met opgeheven staart rondrennen wanneer ze in de lente voor 't eerst weer de wei in mogen. Koeien zijn bang van een trein, als die voorbijkomt dan rennen ze met de staart recht omhoog door de weide. "Kói zèn bang vannen trèèn, as die'en doorkómt dan biezze ze mé de stet recht omhoe-g durre wèè." 

  Spel met kootjes, steentjes, kroonkurken of loodjes  info

     Balpen,  bic  afbeelding

   Prentje, bidprentje  -   't Is een schijnheilige:  "Da's 'n hellig billeke."  

   Uitroep wanneer je bij het knikkeren verboden kneepjes toepast of wil toepassen ("pute" = vals spelen)

   Gecastreerd varken

   Houten trek- en draagbalken van een kar

   Chicoreipoeder (Ersatz voor koffie)

   Chicoreiwortel

   Warmwaterblaas  (zie ook: Bus - Boesj )

   Tong van iemand die kwaadspreekt  -  Dat is een roddeltante:  " Da's ö vöel blad ! "  

     meervoud van blad ('bloar of bloare' voor zowel  bladeren, blaren, bladen)  - De bladeren waren nat geworden en zijn nu samengeplakt:  "Die bloare ware nat gewore en zèn noa bie'en geplekt " ; Het moet wennen dat de bladeren van de bomen gevallen zijn: "Da voart da de bloare vanne boe'eme zèn."

   Draailuik aan een venster  (mv.   "blaffetùi're" )

   Opschepper

   Bloeien

   Luid en grof roepen, schreeuwen, loeien

    Blakend, vol  -  ze waren in die hete brandende zon aan 't hooien:  "ze ware inne blakke zon an 't hoe-i'e"    

     Blanca

   Gazon om was te bleken , het bleken van de was in de zon,  afbeelding en info ,  zie ook:  "bloodsel"

 Blik, vuilblik

   De was op kort gemaaid gras leggen om witter te worden

   Transportriem verlengen of verkorten

  Ontschorsen  -  Een boom ontschorsen:  "ne boe'em blekke"      

 Blikken doos

   beitel om bomen te ontschorsen, blekijzer (zie: "blekke" )   afbeelding (bron: hetmot.be)

   Verwonden

   Wenen,  blaten (van geit)

 Verwonden

   Blijven

   daas,  stekende (bloedzuigende) vlieg - afbeelding, info  -  Als je gebeten bent door een daas heb je flink veel jeuk :  "As ge gestoke wèèrt dur ’n bliendets hidder grellig veul jeuksel."    

   Blinde

   Schoensmeer

   1.Blaas   2.Opschepper

   Blazen  -   Bellen blazen :  "Blöskes bloa'eze     "

   Blaar  -  Ik was op de gloeiende kachel gaan zitten en nu heb ik een kolossale blaar op mijn billen:  " Ich war op de gleunige stoof goñ zitte en noa hem ich 'n grellige bloar op me gat."  

 Blood, naakt. Hij heeft een kou gevat. "Hè hit bloe'et gelege." 

 Naakt :  "in zenne bloe'ete flikker"    

   Werkjasje (blauw, soms ook grijs gestreept),  zie ook : " kéil "

   Bloothoofds

   Bloeden  -  Plots begon ik te bloeden uit mijn neus:  "Iniens begost ich te bloi'e öt men neus."  

   Hefwerktuig om betonblokken omhoog te trekken

   Bloem  ( mv. 'blómme' ) , bakbloem  -  In bloem staan:  "Inne blóm stön"    

 Bloemenwinkel

   Bloemkool

     Blauw  -  blauwe steen, arduin:  "Bloo stie'en"  

   Blauwgoed, werkkledij

   Blauwsel om de was te bleken  info ,  afbeelding  ,   zie:  "blèèk"

   Blaasjes,  leugens  - Iemand iets wijsmaken:  "éimand blöskes wèèsmake"   ook: zeepbellen. Zeepbellen blazen. "Blöskes bloa'ze."    

   Bloed

   Deuk

   Waden

   Baalkatoen

 Weg, baan

Baard  -  Hij heeft me verslagen:  "Hè hit mich de board afgedön."  

   cone garen of breiwol, spoel  vk  "bobènke"   bobijntje naaigaren

   Rolletje, spoel, klos, bobijntje  -  Hij ligt op sterven:  "Die'e zè bobènke es wèèd af ! "    

 Boekweit

     Stommelen,  dokkeren van kar met houten wielen

   Boom  -  Hij klom in de boom om de eieren te roven:   "Hè kroop inne boe'em vur de èèr öt te hoale"    

 Schors van boom verwijderen

   Appelschijven in de pan

   Afval, rommel

 Zeer kleine aardappelen

 Gelijkspel

    Schrokkend eten

   BV (beroepsvrijwilliger),  beroepsmilitair

 Buik. Hij zat op he toilet en 't borrelde overal in zijn buik, en toen kwam het, zoals van een reiger. "Hè zat op't höske en 't koerkde euveral in zenne böek en tóun kwamp 't, 't war van die'en dunne , gelek ne rèèger." Dikke vrienden. "Twie'e hoan op ienne böek."  

   1. Wenen 2. Een boer laten - Ik had een maagoprisping en liet een boer:  "Menne zuller véil in, ich moest böeke."      3. Loeien van een koe

   Buikpijn

   Ruzie  -  Ze maakten ruzie:  " 't war boel ! " 

   Onwettig afwezig blijven

   ;Verbindingstuk van molijzers

   1. Boon   2. Boon bij het knikkeren (skeutskéite)

   Afzien

   1. Bonenstaak 2. Lange smalle vrouw

   1 Ineens ,  direct  2. Klop ( "ne boenk op ur bakkes" )  -  Hij nam zijn aanloop en trapte er grandioos langs:  "Hè péik zennen oanloe'ep en stampde ter boenk langs, ö kót inne loecht ! "    Hij kreeg een flinke klap en toen stopte de te luide muziek onmiddellijk:  "Hè gaf 'm ne boenk mee zoe'e ne boenk van ne petet, en tóun skèèrde da geboenk van da meziek boenk öt."  

 Zeer grote aardappelen

   Warmwaterblaas (zie ook: Bus - Bjot )

 Boekweitkoek

   Struik  -  Rooi nog een struik aardappelen:  "Dóut nog ne böest petetten öt."  

   Buiten

  Buiten gooien, wegjagen

   Paals dialect (het 'Buitings')

 Bewegen

   Boomgaard

   Zigeuner

   Stutten , ondersteunen

   Bodem

 Sterke brilglazen - Hij had een bril met zeer sterke glazen."Hè ha ne bril mé echt bokalglaskes oan."  

   Bibliotheek,  bib

   Bakharing

   Hoofd, bol , ook: "bölle" -  Hij heeft een heel hoge eigendunk:  "Hè hit het hoe-g in zenne bol (bölle)"       

   Zakje   (vk. van "Bail")

    Kop, hoofd  -  Ze zijn hoogmoedig:  "Ze haan het allemoal hoe-g in hunne bölle. "    Hij is zelfingenomen. "Hè hit 't hoe-ch in zenne bölle."  

 Bolleke vkw van Bol

 Binnenste van kemp/hennep werd gebruikt om oa de pijp aan te steken

   Bon Marché, supermarkt. Zestig jaar geleden ging hij maandelijks winkelen in de Bon Marché. "Sestig joar geleen ging hè moñdelijks winkele in de Bommesjee"   

   Er op los leven, op grote voet leven  -  Losbandig leven:  "hoere en bonzjoere"    

 Bodem

     Bouwen

   Een zeef met kleine gaatjes in de koffiepot (deze kon ook uit stof bestaan)  -  Wie het langst leeft, krijgt alles:  "Die'en het langst lèèft, kregt de bors en de stróp terbèè"    

   Borstel  -  Onbehouwen tekeergaan:  " D'r mee de grove borsel doorgón".      

 Vechten, worstelen, borstelen

   Barst

  Barsten. Die waterkruik is gebarsten, er zit een barst in. "Die kroeg mé woater es geborste, do es 'n borst in."    

   1.  Beurs  2. Opvliegend persoon

Bosbessen

   ;Kadergang, – kopgalerij, – voetgalerij

   Borstelsteel

   Driepikkel met takel om posten te rooien 

   Laars ,  mv.  "botte" (laarzen)

   Pak geperst en gebonden hooi of stro:  " ne bot hoe-i of stroe-i "

   Boter maken door de room in een botervat te slingeren -  Onze hond Blakkie liep buiten in de trapmolen zodat ze binnen konden boter draaien:  "Ozzen hond Blakkie léip böete inne meule as ze bienne an 't botere ware."  Die twee kwamen niet overeen als ze samen moesten boter maken. "Het boterde néi tusse die twie'e as ze gelèèk moeste botere." 

   Ineens - plots  :  "op ne bots"

   Sluitstuk voor en achter op de hooiwagen          afbeelding

   boer

   boerin

 Bovengronds

   Volop - Bovenarms - Met volle kracht. 't Was 'n zware vechtpartij, ze sloegen met volle kracht op elkaars gezicht. "'t War ö grellig gevecht, ze slóuge bovenerms op elkoaners geziecht."   

 Geul bovenkant om water naar de hooiweide te brengen, om deze te bemesten

   Flink gas geven (zie "doorpie'eze") ; laat het opschieten:  "Gèft mèr bözze ! "  

   Beurs, geldzakje

   Een nijdig ventje  -   Die kerel kan zo driftig zijn,  hij had weer een woedeuitbarsting:   "Da bözzeke kà pettig zèn;  hè ha wie'er een foerel"

   Knikkerterm:  alles of niets !

   Morsen met waterachtige substantie

   Mier  ,   afbeelding, info

   Mengelmoes

   Onrustig heen en weer bewegen

   Branden

   Brander. De brander van de verwarmingsketel is kapot. "De branner vanne sjefaasjketel es kapot."   

   Vrouw die veel uithuizig is

   Veel uithuizig zijn,  uitgaan,  weggaan voor je plezier

   Man die veel weg is

   Vrouw die meestal doelloos van huis is

   Brem

   Brembezem

   Vreemd uitziend vrouwspersoon (ook:  "breemheks")

    Vreemd uitziend vrouwspersoon (zie ook:  "breemgèèt")

   Smeren,  uitspreiden  -  Smeer mij eens een boterham want ik moet nog gaan mest breken: "Brèèd mich es een snee want ich mót gón mest brèèn"

 Molshopen, mest verspreiden

 Schreeuwen, briesen

    Brievenbus

   breken -  Iets stuk maken:  " Éit de nek brèke "  

   1.Geschuurd   2. Branderig gevoel

   Loops, bronstig

 Breed.Hoe dat je het ook draait of keert, 't blijft toch 't zelfde. "t Es zoe lank as 't brie'ed es."  

   Zachtjes regenen

   Geldbriefje  ("e brifke va twintig frang")

   Bovengronds algemeen ploegleider

 Baksteen

   Aansteker. Ik had thuis drie verschillende aanstekers liggen. "Ich ha thöes draai verskillige brikès linge."    

   Opticien

    handelaar die drank aan huis levert

   Nogal -  't is vrij laat:   " 'tes broa  loat "   ;  redelijk onbeleefd:  " broa  astrant "    

   Braaf

   1. Lap vlees  -  speksnede:  "ne broai spek"      ; 2. Kuit (achterkant van onderbeen )

   Braden

   Dubbel wentelploeg

   Zwelling door insectenbeet.Hij had een dikke pukkel op z'n kuit en een klein pukkeltje op 't puntje van zijn neus. "Hè ha 'n diekke brobbel oppe broai va zè bie'en en ö klèè bröbbelke op 't tupke va zèn neus." 

   Vals spelen

   Valsspeler

   Iemand die vals speelt

   Vals spel

   Broodkar

   Koppig zijn, mokken, pruilen

 Lijn waar spel begint

   Vlies op afgekookte en gekoelde verse koeienmelk

   Moerassige weilanden,  zie ook:  "hoe-gbrók"  en "liegbrók"

 Broek

   Steenpuin

   Broeksriem

   Broekzak

   Bangerik

   Broeksnaad (schertsend,   zie ook uitdr. "kèrmes inne brókstroat")

   Braambes

   Kar om bier te vervoeren

 Nul.Ze hadden met vijf nul verloren bij het voetballen. "Ze verlore me vijf bros bè 't sjotte." 

   Heel kort geknipt opstaand haar

 Spijbelen zie ook Haagskool. Elders zegt men spijbelen. "Oppenoaner zenge de mietse "brosse", mer oppe Böeting es da allezlève haagskool dóun gewiest."    

   Broeden (pluimvee)  -  Ik heb 12 jonge kippen en 13 kuikentjes, mijn kippen hebben goed gebroed :  "Ich hem twelf pulle en dettéin kiekskes, m'n hienne hemme grellig gebrùid deze zomer."    

   Broer

 Niet kunnen braken, kokhalzen

   woeste werker  -  Het was een harde werker, hij deed altijd zware arbeid:  " 't War ne bruker, hè hit altèd zwoar labeur gedön." 

   1.  Ruzie  2. Minderwaardig spul

   Oude kleren, vodden, waardeloze spullen. Hij had wat oude kleren aangedaan om aardappelen te helpen rooien. "Hè ha wa oa bulle oagedön vur höllepe petette te roape."    

   Rapport

   Laadstok

   Warmwaterblaas  (zie ook: Bjot - Boesj )

   Bos takken of stro,  een ruiker of boeket bloemen :  " een bussel blómme "    

   Deuk

   Dynamietstaaf in steenlagen

   St.-Vincentiusvereniging, een katholieke vereniging ter ondersteuning van de behoeftigen

  Cent; 2 centiemen,  een muntstukje ; 5 cent :  10 centiemen  

   mijnwerkerswoningen

   Ploegbaas van personeel voor het aanvoeren van materieel

   Hoofdopzichter

   Opzichter in de pijler

   Cecile

   Werkleider

   vervoergalerij vanaf voet pijler richting productieverdieping

   Krabben  -  Er zat een kater te krabben aan 't deurtje van de duiventil, want hij zag een duif zitten duwen tegen een venstertje:  "Do zat ne koater te dabbe an 't durke van 't daivekot, want 'm zag 't er een daif zitte dawe tege ö viensterke".    Kippen scharrelen in de grond voor insecten, ik om aardappelen te rapen."Hienne dabbe inne grond vur zoa'ed en bieskes, ich vur de petette op te roape."   

   Bovengrond

 Dagloon

   Duif. Wittebroodsweken. "De witte daif zit nog op 't dak."    

   Duim (vkw Dömpke) Lekkere kotelet met gebakken aardappelen en pickles om duimen en vingers af te likken:  "Een kortelet mee panpetettekes en nen hennige klats piekels, vur daime en vingers af te lekke !" Hij kende het verhaaltje uit het hoofd. "Hè kende 't vertelseke op z'n dömke."  

   Duiventil

   Duwen

Ziedaar    

   Klein kind :  "klènnen debber"

   Zich met kleine pasjes voortbewegen, door water lopen met schoenen aan  -  Daar trippelde een vrouwtje met twee kleine kinderen door de kantoorgangen van het OCMW :  "Doa debberde ö vroke mee twie'e klèèn debbers durre gank vanne beroos van den Erme."    

    Vloer van pijler of mijngang

   Tepel aan koeienuier

   Dinsdag

   Duur, prijzig

   Dienen, in dienst zijn -  Als jong meisje trok ze naar de stad als dienstmeisje bij rijke burgers:  "Jónk zende trok ze no 't stad vur goñ te déine bè rèèk vollek.  Ze war ter ie'en van de mèses."     Je kunt geen twee  heren dienen:  "Ge kunt gien twie'e hiere déine"       

   Onrustig bewegen op de dijkrand

   Dampig, kortademig,  ellendig gevoel van overvulling (eten) -  Als ik te veel eet, krijg ik een opgezwollen gevoel:  "As ich te veul gète hem,  wèèr ich dempig"

    Bekende veldwachter in Paal ( ‹  Fr.  duc  Lat. dux ? )

   OCMW  -  Hij leeft van het OCMW:  "Hè es an den Erme."   

   Denken   (ovt  ich doecht/dacht,  vd  gedoecht/gedacht)        ;-  Nooit gedacht dat hij mij dit zou aandoen:    "noe'et gedoecht dat em mich da zo lappe"    Wanneer een niemendal denkt iets voor te stellen. "'n Teek die dinkt dattem een löes is." 

   Durven  ( vervoeging:  ich dèèr, dorst, hem gedèèrd) -  Gooi eens als je durft:  "Dèèrd'es goei'e !! "    ; Je moet maar durven:  "Ge mót mer dère ! "    ;  Ik had nooit gedacht dat hij dat zou durven, achteraf zwegen we erover:  "Ich ha noe'et gedacht dattem da zo dère, ternoa zwege we dereuver."    

   Daarover  -  we gaan erover zwijgen:  "we gón dereuver zwège"    

   Te weinig gerezen, te zwaar gebakken  -  De bodem van de taart is klef: "De booi'em van van die vloai es derf."   

    Darm  -  Na het slachten van het varken  werden de darmen geschraapt (geboend) om er bloedworst van te maken:  "As 't verke geslacht war, wore de derme geskrapt vur pense te make"      afbeelding, info

   Tuinslang

   Errond

   Hout met een handbijltje (dissel,  met gebogen ijzer) zo bewerken zodat het fijn en afgewerkt wordt,  zie ook NL: "bedisselen"  

   Dertien

   Dertig

Tweedelig pak -  Die rok en dat jasje dat ze nu draagt staan haar helemaal niet:  "da deu-pjeske da ze noa oan hit es gelèk 'n tang op e verke."    

   Deugen  ott  ich deug, gè dugt,  hè dugt néi   -  Hij heeft weer een stommiteit uitgehaald:  "Lómp ès ooch vies, mè de kop dugt néi ! "     ;  ze deugen geen van allen:  " Ze deuge vagievagoar néi ! " 

   Met vet doorspekt,  doorregen  -  De beste steak is met vet geaderd:  "De beste bufstuk es e bietske mé vet deurrége "  - afbeelding  

   Plicht  ( vgl. Fr.:  devoir) -  Hij is in het begin van het jaar getrouwd en heeft al  3 kinderen.  Hij heeft zijn plicht nogal gedaan ! :   "Hè ès van in 't begien van 't joar getrawd en hèt al drai júng.   Die'en hit zen devoere nogal gedön !"

   12 stuk -  Er zijn ook doosjes waar een dozijn eieren in kunnen, als je d'r zo twaalf hebt dan heb je een gros:  "Do zèn ooch dúskes moe'e 'n dezain èèr in gón, as ge ter zoe'e twellef hit dan hidder ö gros èèr."  

   Mouwloze pull  (spencer, debardeur)

   Deel, een aantal - Met een aantal dikke stokken en prikkeldraad hadden ze 'n weidepoort gemaakt. "Mé een die'el gère en ewa piennekesdroa'ed haan ze 'n goar gemakt."    De kerk zat niet barstensvol maar er was toch heel veel volk."De kerk zat néi boemvol mer doa war toch 'n hie'el die'el volk."    Er was heel veel volk bij de voorstelling van de Dikke van Pale. "Een hie'el die'el volk war ter bè de presentoasie vanne Diekke van Pale."    

   Die daar (mannelijk)

    Verlegen, stil persoon  -  Hij stond daar verlegen en stilletjes te wachten met z'n rose hemdje en z'n blauw debardeurke (spencer, trui zonder mouwen) aan:  "Hè stond doa te huge gelek 'n die'ezeke mé ze roos hummeke en ze blood debardörke oan."    

   Heel lang geleden, uit de tijd van Christus

  Dik,  ruim  -  Dat was ruim verdiend:  "da war diek verdéind ! " Na de gisting wierp onze pa het dik van de wijn in't kippenhok. "Nó het gieste kapte ozze poa het diek vanne wèèn in 't hiennekot."    

 Droesem. De kippen zijn dronken, ze hebben 't bezinksel van 't vat gekregen. "Ze hemme 't diek onner öt 't vat anne hienne gegeve, ze zen zat."    

   Benedictus

   Dikwijls

   Meestal

   Kieskeurig  -  ze is nogal kieskeurig wat haar eten betreft:   "zè es nogal diffesil op heur ète"    Tante Sofie kon moeilijk beslissen:  "Tant Seféi war 'n hie'el diffesille,
ze wiest noe'et wa ze moest kéize."  

   Woordenboek

   Kleding -  Isidoor was met z'n fiets van de Klitsberg afgereden dwars door een doornenstruik en zo de prikkeldraad in.  Hij had dertien winkelhaken in z'n zondagse kleren :  "Door war mé zenne vloo vanne Klietsberg afgereen, dwèè'es dur nen du'eneböest en zoe'e inne piennekesdroa'ed.  Hè ha dettéin winkelhoake in zè 's zondags dinge."      

   1.  Ding    2.  Meisje  -  een knap meisje:  "een hennig dink"  ;    M'n werkkleren had ik in de wasplaats in de mand gegooid en m'n zondagse kleren had ik juist aangetrokken, want  in 't Gangetje stond een knap meisje op mij te wachten:  "Mè 's werkedags dinge ha ich in 't waskot inne moan gegoeid en mè 's zondags dinge ha ich vès oangedön, want in 't Gengske stond ö skoe'en dink op mich te wochte !  "     Er de brui aan geven. "Dat 't dink mè gat kust."    

    Desiree

   Discussie,   dispuut

   Putter of distelvink (Carduelis carduelis)  - afbeelding, info

   Ui, ajuin -  Fons was bij het uittrekken van een heel dikke ui achterovergevallen, daarbij was hij met z'n hoofd pardoes in een krulkool gevallen.  Toen leek hij net een groene permanent te hebben:  "Fóns war bè 't öttrekke van nen hiellen dieken djöen achtereuver gevalle, dobè war 'm mee zenne kop rats in ne kroezelkú'el gevalle, tóun had 'm perséis ne grùine permenoat."    

   Ajuinsaus

   Daar  -   Daar zie:"doa sè"  ;      daar zat een dikke vlieg op die drol:  "Doa'e zat 'n dol op die'en drol."  

   Neer -  hij viel neer:  "hè véil doal"    Leg dat ding daar maar neer en ga zelf ook maar zitten."Lekt da dink doa'e mer doal en zet och ooch mer doal."   

   Neergooien

 Neerzetten

 Beven (van schrik)

   Daas  (zie 'bliendets' :  bloedzuigend insect  -  soms wordt ook ten onrechte de horzel bedoeld) - afbeelding, info

   Daarbij,  bovendien

   Stotteren

   Dood   (dode:  "doe-i'e",  mv.  "doe-i")  -  Dat is heel onwaarschijnlijk:  "As slummeke doe'ed es dan kregde gè ze jaske ! "

   Doodzonde

 Doofpot, houtskoolketel

   Doos  vk. " Dúske "

   Oude vrouw (pejoratief)

   Blikken dozen omver gooien

   1. Warm en vochtig  -  Zo een warm en vochtig weer. "zoe een doef wèèr"      2. Duw  -  "Hij gaf hem een stomp. hè gaf 'm nen doef"    

   Dopen  (vd:  gedoept, gedúpt     :    Hij is niet gedoopt. "hè ès néi gedúpt " )     ;   Jos had met het dozen gooien een bal tegen dat mooie gezichtje van z’n lief gegooid, ’t was doodzonde zo ’n blauw oog in dat mooie gezicht. Ze heeft hem toen direkt gedoopt door een emmer verschaald bier over z’n hoofd te gooien:  " Jos ha mé ’t doe’eze goei'e ne bol tege da skoe’e weze va ze léif gegoeid, ’t war doe’edzónne zoe’en bloo oech in da skoe’e weze !! Ze hit ‘m tóun drek gedoept (gedúpt) mé nen halven aker kletskesbéi’er euver zenne kop."  

 Dokter, arts. De dokter keek hem in de pupil van z'n oog. "Den doktoe'er keek 'm recht in 't kienneke va zen oe-g."    

   Bromvlieg

   Dorpel. Je moet maar niet geloven dat die thuis binnenmag. "Ge moe't mer néi gelu'eve dat die'en töes euver den dölleper komt."    

   Afdokken,  betalen -  Hij heeft daarna nogal centjes mogen schuiven, hij heeft haar een stel nieuwe oorbellen moeten kopen:  "Hè hit ternoa nogal meuge döllepere, hè hit hur ö poar néif  oerbelle motte koe'epe."    

 Rook. Die mensen leven heel erg zuinig. "Do giet allie'en mer dómp durre skoo öt en dan wèèrd 'm nog gefilterd." 

   Duimpje

   Donderbeestje,  trips  -  afbeelding, info

   Donderen

 Bliksemafleider

   Donderdag

 Bloemkoolvormige onweerswolken

 Dauw

   Diepere betekenis  ("den ...   van éit ")

   Koffie doorgieten over dezelfde koffieresten (zie ook:  "bors")

   1.  Verder doen  2.  Vieren (de nacht doorgaan)  3. Door de zeef doen of mixen  -  ovt:   ich dé door   vd:  doorgedön

   Iemand die snel en gulzig eet zonder gewicht bij te komen -  Hij eet voor twee en toch blijft hij graatmager.  Het is een ectomorf type:  "Hè fret veur twie'e, mer hè  bleft zoe mager as 'n panlat. 't Es nen echte doorjager."    Die kan eten en drinken zoveel als hij wil zonder bij te komen."Die'e kan ète en drinke zoeveul assem wilt en 'm komt gien gram bèè."   

   Hardnekkig en overijverig verder doen  (zie:  "bözze gève")

 Opschieten van plant

   Iemand zwart maken, kwaad spreken over iemand  -  Frans roddelde over mij:   "Sus hèt 'r mich nogal doorgetrokke !"  

    Verzwakken  vd. "doorgevalle"  (verzwakt)   -  Hij is helemaal verzwakt :  "hè ès er hullegans doorgevalle" ;     hij heeft lang met zijn maag gesukkeld, hij ziet er slecht uit:   "Hè hit lank gesoekeld mee zenne maag, he es 't er lillek doorgevalle."   

   1.Draaitol    afbeelding        2. Werklozensteun

 Kleintje     Klein kindje. Klèèn döpke. Dat is een klein meisje of jongentje. "Da 's e klèèn döpke."    

 fig. afgeleefd. Hij ziet er slecht en afgeleefd uit. "Die'e zéit 't er toch mer dor öt."    

 Isidoor

   Eierdooier

   Dorp

 Inwoner van Paal centrum

   Dorsmolen , afbeelding , meer foto's op http://agri-men.be/in-den-tijd.html,  video  -Wat hadden ze aan de hand?Emiel was met zijn dorsmolen door n't bruggetje over de Zwarte Beek gezakt,dd morgen dat ze moesten dorsen. "Wa haan ze anne hand ?  Mil war mee zen dorsmeule dur 't brugske euver de Zwette Beek gezakt, de mörreget da ze moeste dorse."    

   Dorsvlegel ; zie ook:  "draaislag" - afbeelding, info

   Snijmachine

   Doen, doens (ovt   ich dé ,  vd  gedön    )  -  Doe verder:  "dóut voets ! "  ;      wat is je beroep ?  Dat gaat je niet aan:  "Wa dóude gè ?  Leeg zakke recht zette !"   Wat is de prijs van de levende varkens tegenwoordig. "Wa dóun de verrekes segewoorig?"    Gelijk hij zich gedraagt vind ik dat niet buitengewoon. "Vur zèèn dóuns verskéit ich doa'e néi van."   Wat voor weer zal 't morgen zijn. "Wa dóut 't wèèr mörrege?"   Dat is niet te doen. "Da's gien dóuns!"   Dat geeft de doorslag. "Da dóut 't 'm."   

Doen

Winning, boerderij met gronden. Grootvader had 35.000F ingezet op die boerderij. "Gruttepoa had die dóuning vur 35.000F i'gezatte."    

 Daarom, zie ook Dövver

   Daarom   -  Waarom ga je niet mee ?  Daarom niet !   :    "Vur wa godder néi mee ?  Dövver néi !"   ;        Waarom ?  Daarom !  :  "Moeveur ?  Doveur !" zie ook Döveur

   Drie

'  Driespeen

 drie verschillende

 Drie dozijn, 36

 Drieduizend

 Drieëndertig

 Drieentwintig

 Driehonderd

 Driehoekig

   Driedelige draaideur tussen de woonkamer ("de gói plek") en de eetkamer

   Met drie man tegelijk met de vlegel dorsen ; zie ook: "dorsvleugel"  - video

 Vlag

   Overgordijn - Trek de overgordijnen maar dicht als je aan 't vrijen bent:  "Dóut de drapperies mèr toe as ge an 't verkiere zèt".    

   Slappe koffie, waterachtige substantie die wegspat of weggespat is (fig. ook 'schimpscheut' ),  vk  "dretske"   -  Vader zei, giet nog maar eens door, 't was maar slappe koffie:
"Óze poa zee, borst nog mer es door, 't war mer slappen drats !"      ;  De koffie is heel slap, je ziet de bodem :  "  't es slappen drats, ge zéit er Skerpeneuvel in linge."

   1. Spatten  2. (fig.)  Lichtjes beschimpen, met woorden kwetsen

   André

 Draai.Hij kon zijn draai niet krijgen toen hij zijn draai moest nemen en zo is hij de helling naar de brug afgereden. "Hè kost zennen drèè néi krège tóun 'm zennen drèè moest pakke en tóun essem de ramp vanne brug afgeskote." 

   Daaiing, duizeligheid  -  Ik draai als een tol, zo'n hevige draaiingen heb ik in mijn hoofd:  "Ich drèèn gelek nen dop, zoe'en hevige drèèlings hem ich in menne kop."  

   Draaien, duizelig zijn    vd. gedrèèd

   Klein grasveld (zie ook:  "gróus" )

   Vuiligheid, smurrie  -  Er kwam viezigheid uit : "Doa'e spoot drek öt "

   Direct,  onmiddellijk  -   Het spoot er dadelijk uit:  "Het spoot er drek öt" 

 Gevlochten schoen

   Waterachtige substantie  -  Slappe koffie:  "slappen drets"    ;  Als je koffie blijft opgieten dan krijg je toch maar een slap en kleurloos drankje, waar je de bodem van het kopje (Scherpenheuvel) door kunt zien:  "As ge kaffie bleft doorborze dan kregder op 't èn toch mer slappen drets moe'e da ge Skerpeneuvel zéit in linge."    

   Rijggaren

   Bij het naaien het kledingstuk voorlopig met grote steken naaien

   Hout van circa 5cm dikte, knuppel, dun rondhout gebruikt bij brokkelig dak

    Plassen, pissen

 Vrijgezellenavond,  drinkfeest

   Draad   vk. "druike" : draadje. Dat heeft veel moeite gekost. "Da hit droa'ed gekost."    

   1. Druppeltje  2. Borrel

 Dromer

   Geen melk meer geven:  ' druug stön'

   Droog  -  Hij is nog niet volwassen:  "Hè es nog néi dru'eg achter zen oere !"  

   Doorn

   Doornenstruik,  braambessen

   Doodsprentje,  gedachtenisprentje

    Onrustig zijn voor het sterven

   Overlijdensbericht,  doodsbrief

   Klokkengelui bij overlijden of begrafenis

   Duren  -   dat duurt lang :  "da dùi'ert lank"     

 Het teveel verwijderen, wieden.Het is toch vrij gure wind om voorjaar te zijn. "Vur veurjoar te zèn es 't toch hielen dunne wiend."  Er stonden teveel plantjes in de rij en nu ben ik ze aan 't wieden. "Doa'e stonte teveul plentekes inne rai, en noa zen ich ze an't dunne."    

   Doopsel

   Door

   Doordat.Doordat er veel sneeuw lag geraakte hij niet boven met zijn auto. "Durda ter veul snie'ef lag kost 'm néi bove gerake mé zennen otto."    

   Dooreen genomen,  doorgaans.Bij de trekking van de loterij is er meestal een 7 en een 3 bij de winnende nummers. "As 't trekking es vanne loterai es ter dùrgons een zeve en een draai bè de winnende getalle." 

   Omwoelen

   Gemiddeld,  doorgaans

   Doorregen,  met vet dooraderd  (zie ook:  "vlie'es")

   Transparant,  doorschijnend

   Doosje (vk. ,  zie  " Doe'es " )

   Duivel  -  Het is een onverklaarbaar toeval:  " 't ès of den duvel ter mee gemóid ès."     Ze hebben de vijand in vertrouwen genomen:  "Ze zèn bè den duvel te biechte gegoñ".  

   Soda.Soda in warm water is zeer genezend voor zweren."Duvel in werm woater is hie'el góu tege zwere."    

 Eerste baardharen, dons, nekhaar, nestveren

     Duizend

   Dwars,  koppig,  tegendraads  -  Dwars door ...  :  "dwè'es door ..."    

   Koppigaard

 Dwaas, ongecontroleerd - rukwinden: "dwoaze wiend"

   Waterdamp

   Ui, ajuin -  ajuinsaus:  " dzjöensaws "

   Kijven,  luidruchtig van z'n oren maken

   Eelt

  Iedere keer, telkens -  Iedere keer op 15 augustus is het Lummen kermis:  "éidereskie'er bè hallef oe'egst ès 't Lumme kerremes."  

   Iemand

   Iets  -  Wat was dat ?  Iets !  :  "Wa war da ?  Éit ! "

   Ergens  -  Ergens anders. "Éiverans oaners."    Ik woon al 5 jaar op een ander adres:  "Ich woen al ö joar of vèèf éiverans aners."   ;      "Daar is iemand die ergens iets gehoord heeft," zei Gust tot Jan, "Dat is eigenlijk niet waar," zei die:  "Doa es éimand die'e éiverans éit gehuurd hit," zee Gust tege Jan, "Da 's è'el néi woar," zee die'e." Ik zocht een vroegere vriend, maar hij woont ergens anders. "Ich war op zuk no ne vruggere moa'et, mer hè woent éiverans oaners."    

   1.  Eigenlijk,  toch  -  Ik was toch te laat: "Ich war è'el te loat"  ;      ;het is eigenlijk straf:  "'t es è'el grellig."     2. ijl   (de loecht war è'el :  de lucht was ijl)  -  Hij is nogal duizelig:  "Hè es è'el va kop."  

   Uitroep van afkeer,  foei !  -  "Bah" ,riep ze,toen ze met haar blote tenen in haar balschoentjes vol in een hondendrol trapte  :  "Eèk", réip ze tóun ze mé hur bloe'ete tie'ene in hur balskunkes rats innen honsstront trèèdde.    

 Slechte (laagste) kaart(en)

   1.  Aarde, zwarte grond   2.  mv. van èè:   èèr  (ei - eieren)  -     't Was een koopje:  "Ich hem da kunne koe'epe vur 'n pan èèr". Wat zal het zijn kiezen of delen. "Wa zal 't zen, èèr of júng?"    

   Aardbei   (mv. èèrbere)

   Roerei. Als hij thuiskwam van de voetbaltraining had z'n mam boterhammekens met roerei voor hem klaargemaakt. "As 'm töes kwamp vanne trèning ha zen ma bokes mee èèrbrèèdsel gerie'ed gemakt vur hum."    

   Eierhandelaar  -     Eieren haal je bij de eierhandelaar en roerei leg je tussen je boterham:  "Èèr halder bè den èèrkrèmer en èèrbrèèdsel smeerder tussen ur snee."

 Bunzing

   Koelkast  -     Of je nu bananen in de koelkast steekt of in de diepvriezer, dat blijft eigenlijk gelijk, ze zijn in beide gevallen klaar voor de composthoop:  "Of ge noa benane inne èèskas stekt of innen déipvréis da bleft èvezier gelèèk, ge mót ze inne twie'e gevalle op ’t mestkot goei'e."

   Ijskoud  -  De oostenwind is ijskoud :  "Die'e wiend die'e va Bèrringe komt es èèskoad"    

 Slee

 Eigen -  vertrouwd zijn met iemand:  "ège zèn"  -      Het is zeer gemakkelijk, het is een makkie:  " 't ès niks in z'n ège "    

   Eigenaar

 Aarden pot of kruik

   Aardeweg   -   Vroeger was er een aardeweg naar Tervant. :  "Doa  léip nen èreweg no Tervañt "  ;   Hij was met zijn luxewagen van die zandweg afgesukkeld en lag ondersteboven in de gracht:  " Hè war mé z’n luksvetùi’er van die'en èreweg afgesoekeld en lag èverechsum inne gracht."    

   Erwt(en)

Eten   ; Waar gaan we eten? Waar er heel veel volk zit, daar is 't het lekkerste. "Moe'e gonne wè ète? Moe da ze mé 't gat böete stèke, doa'e es 't beste."     p>

   1.  Tak(ken) om erwten te leiden (mv.  "ètraize") 2.  Rekje tegen de muur  -  Ik heb erwten gezaaid, maar ik moet er nog rijshout tegen plaatsen:  "Ich hem hoeg ette geplant, mer ich mot 'r nog etraizers tege zette."  

   Averechts 

   Andersom,  ondersteboven

   Evenzeer,  gelijk,  hetzelfde

  Ijzer

   Vierkante ijzeren eg om stoppelveld te breken  -      Toen Pieter terugkwam van de oorlog zag zijn gezicht eruit of hij op de wereld geholpen was met een ijzeren eg in plaats van met de verlostang:  " Tóun Pier trugkwamp vannen oorlog zag ze weze ter öt of ‘m gebore war mee d’ èzereeg inne plek van mee d' èzers. "

Ijzerhandelaar

   Verlostang  ("mé de èzers")

   Echt waar  -  Het is heel echt waar :  " 't Es echtentechtig woar ! "  

Eend

   Eventjes  -  Na het ploegen van het rapenveld hebben ze het eventjes later ook geëgd, nu ligt het mooi gelijk om te zaaien:  " Noa 't ploege van 't roapeveld hemme ze 't evvekes loater ge'eegd, noa lit 't skoe'en gelèèk vur te zèèn."  

   Eggen

   Houtboor

   Achterste,  achterwerk,  zitvlak  -      Ik was eens met hem gaan praten, maar ik vond dat hij de waarheid en z'n eigenlijke plannen niet vertelde:  "Ich war es bè 'm gón klappe, mer ich vond dat 'em 't eggerste va z'n tóng néi léit zéin."

   Tweedehands, occasion, gelegenheid - zie ook:  "okkoazie"

   Bedrijfswinkel

   Elk(e)   -   elke keer:  "ellekes kier "  -      Iedere keer als ik een armvol hooi de hooizolder op draag mistrap ik mij op die kapotte sport van die ladder:  "Ellekes kier as ich nen ellever hoe-i den tast op draag, mistrèèn ich mich op die kapotte sproot van die lier."

   Erven,  verdelen  -  Ze moesten nog erven van hun oom Leopold:  "Ze moeste nog ellevére van hunne nonke Pol."  

   Een armvol   -  een armvol hooi  "nen elver hoe-i "  

 Met een baby ronddragen en wiegen (naar analogie met een opper hooi vastnemen)

   Omhoog  -  Hij is hoogmoedig geworden:  "Hè ès  emoeg gevalle."  

   Condoom

   Wisselgeld  -  Ik kan niet gepast betalen:  "Ich hem gien enkelgeld."  

     Enkele

 Schoudervulling in kledingstuk

   Arm,  onbemiddeld   -  Die arme man bezat niets:  "Die'en erme kloe'et ha giene nagel vur an zè gat te krabbe"      

   Arm  (ledemaat)  -       Enkele weken geleden viel die arme mens van de trappen van de kerk, z'n twee armen over: "Entige wèke leen véil die'en erme miens vanne trappe vanne kerk, z'n twie'e erme euver."

 Armsgat

   Zware arbeid,  hard labeur  -  Kolen houwen is zwaar werk:  "An't front kole make, das errebed ! " 

  OCMW  -  Hij leeft van het OCMW :  "Hè es an den Erreme"  

   Armoede  -  Ze is doodarm:  "Ze zéit zwet van erremói ! "   

   Kipkar om aardappelen, bieten, rapen te vervoeren  -  Over aardewegen en over bruggen reed hij in zijn overall overal leveren met zijn kipkar:  "Euver èrewege en euver brugge ree 'm in zenne kloon euveral levere mé z'n etkèèr."    

   Over  -  heen en terug:  "euver en wie'er"  

   Overal,werkkledij overal, -  Over aardewegen en over bruggen reed hij in zijn overall overal leveren met zijn kipkar:  " Euver èrewége en euver brugge ree 'm in zenne kloon euveral levere mee z'n etkèèr."    

 Verklikken

   Overhoop  -  Overhoop zetten:  "euverèn zette"     Ze hadden de ganse winkel overhoop gehaald. "Ze haan den hiele winkel euverèn gezatte."     In de kamer lag alles overhoop. "inne koamer lag alles everèn".    

   Overeten. Hij had teveel geeten,hij voelde zich zo dik als een ton zei hij. "Hè had 'm euverète , he war zoe diek as 'n ton zee 'm."   

 Om beurt

    Een kind laten plassen door het onder de armen door met de benen vast te houden, zodat het de grond niet raakt. -  Als de kleinste onderweg moest plassen, hielden we hem boven de grond. "As de klenste onnerwège moest piesse héile we 'm euver."    

   Overeen  -  Mekaar goed verstaan:  "euverie'en kome"      

   Overvliegen, (fig.) over de brug komen  -  Er kwam een vliegtuig overgevlogen en dat landde in Schaffen:  "Doa'e kwam ne vlieger euver en die'e gonk in Skaffe doal "

   Klokken luiden bij een sterfgeval  -      Vroeger als de mensen stierven dan luidden de klokken, voor een man luidde het drie keer en voor een vrouw twee keer:  " Vrugger as de miense doe’edgonke dan woorte ze euverlaid, vur ne mansmiens laide het draai kiere en vur ö vrommes twie’e kiere. "

 Overlopen, Overtrokken - betrokken lucht  - de lucht betrekt:  ' 't euverlúpt'    

   Overmorgen

 Achterover vallen

   Afranselen met koord  (  " zie'el ")

   1.  Onlangs  2. Te laat (bv. maandstonden die achterblijven:  "z' ès euvertèèd" )   -  Onlangs had mijn zus haar maandstonden niet op tijd,  toen had ze veel schrik:  
"Euvertèèd war mè zuster euvertèèd, tóun zat ze bè de poepers ! "    

   Onlangs

 De hemel is aan 't betrekken

 Bewolkte lucht

   Graansoort Eeft of Evie (Avena strigosa)

 Eventjes  (zie ook 'efkes'

   Pintje bier  ( bierkwaliteit:  export):  "nen expoar" 

   Dwarliggen,  vervelend tegendraads doen.Er was niets met hem aan te vangen, hij was voortdurend vervelend en tegendraads. "Do war niks met 'm oa te vange, hè dee niks as ezele."   

 1. Koplamp 2. Schijnwerper. Hij rijdt nog met zijn mistlampen aan , hij is zeker beneveld. "Hij rait nog mé z'n miestfare oan, hè es zeker beneveld."   

   Bakkebaard(en)

   Fabriek

     Het vooruit doen gaan:  "fagaar gève"

   1. Onhandig  2. Versleten doek

   Onhandig bezig zijn

   Onhandig iemand

   Ontsporing van loco of mijnwagen

   Breuk,  storing

 Postbode

   Ingang,  stuk gelegen tussen de wei en de weg    afbeelding

   Grap,  mop  -   Een mop vertellen  :  "een fars vertelle"  ,      Daar heb ik wat meegemaakt !  :  "doa'e had ich een fars anne hand ! "    

   Felix

   Vijftig

   Gummislang voor aanvoer van water en perlucht,  flexibel

   Mooi, knap

     Vermicelli

   Feesten   (vd. :   gefie'est      )

   Josephine

   Bunzing

   Bunzingklem

   Veertig

   Veertig (als maximumsnelheid van bromfiets ?) -  Vol gas, in volle vaart:  "de volle fiettig"    

   Fluisteren,  fezelen

   Flirten

   Onbetrouwbare, geslepen kerel

   Halsdoek

   Fluim, slijm

   Kapmes om graszoden te kappen (plaggenzeis)   afbeelding   -  zie ook website van hetmot.be

   Slordig gooien 

   Iemand die in de gunst staat

   Aderontsteking,  flebitis

   Vorig,  verleden :    "    flee joar "  (vorig jaar)      "flee'e moñdag"  (vorige maandag)  -  Vorige week donderdag was het café gesloten:  "Flee'e donnerstag va flee wèèk,
war de café néi ope."  

   Fles,  buis

   Zakken voor een examen,  buizen  (vd.  geflest  )      "hè war geflest veur zè raibewais"  

   Flemen, vleien

 Vleier

 Viooltje. Onze pa plantte ieder jaar purperen en gele viooltjes langs het tuinpad. "Ozze poa zat alle joare purper en gèèl flettekes langs den hofpad."   

   Pleuritis,  longonsteking

   Kussensloop

   Flirterig rond iemand hangen

    Schrik hebben: 'mé de floep ziette'    

   Graszode

   Flauw  -  Ik voel mij erg slapjes:  "Ich zen zoe floo as 'n poet."    Ze viel bewusteloos……., en toch was de saus maar flauw, de soep ook. "Ze véil floo, van hurre sus, van hurre klot en van hur zelleves, en nog war de saws mer floo, de sóp ooch."    

    Florent,  Floris

   Stortbui

 Zacht, week  -  Een treurwilg heeft zacht hout:  "Nen treurwilg hit flós hoot."  

   1.  Gordijnkwast   2.  Kwast op paardenmolen

   Fluitje,  kleine pint  -  Dat ging gemakkelijk vooruit:  "Da gónk vùröt as e flöjke vanne cent !"  

 Velours, fluwelen stof -  Ik heb een mol gevangen:  "Ich ha iene gevange mé ö flóure brukske oan."  Hij had een geribbelde fluwelen broek aan en zij een effen fluwelen rokje en ook een fluwelen jasje. "Hè ha 'n gerubde flou'ere brók oan en zè 'n effe flou'ere rökske en ooch e flou'ere jaske (jeske)." 

   jicht,  reuma;  acute jicht: " 't vliegend flurresain" (door begripsverwarring ook gebruikt bij 'fleuris', pleuritis)

   Ondergrond

   Kermis

   Kermisvolk (zie "kiekassevolk"). Florent was 't kermisvolk gaan helpen, want de zaterdagnamiddag ging de foor open. "Flor war de foe-rmanne goñ höllepe, want sötterdags 's achternóuns gonk 't foer ope."    

   1.  Vrouwelijk geslachtsorgaan  2.  Blaf van hond met hazenlip  3.  Dikke leugen - grote blaas  (zie "foefkes")

   Iemand die zich niet aan de regels houdt

   Blaasjes,  onwaarheden :    "éimand foefkes wèèsmake"  (iemand blaasjes wijsmaken).    

   Halsdoek dat geknoopt werd  (zie "flaar" )

   Ontoerekeningsvatbare geestelijke toestand  - Het was maar een dwaas idee:  "Het war mèr ne foerel"   ;  Hij was onhandelbaar :  "Hè war in zenne foerel "  (zie ook:  "Bözzeke")

   Stuurstang van fiets

   Iets wegmoffelen

   Foei

   ;Knutselen

 Zottigheid. Hij is er in een woedende bui naartoe gerend en vreselijk uitgevlogen, maar eigenlijk had hij beter eerst eens nagedacht. "Hè es doa'e in 'n folie hinne gevloge en van z'n kloe'ete goñ make, mer hè ha bèter ie'est es noagedacht." 

   Iets onhandig behandelen

   Alfons

    Fout, vrijschop

   Kracht

   Biceps. De jongetjes pronkten met hun biceps bij de meisjes."De mennekes ware bè de wichter an 't stóffe mé hun forsbolle ."   

   Smeerput

    Belgische frank.  1 frang:    5 frang, 1 Belga:  5 Belgische franken    ;  50 cent:   "halve frang"

   Frank  (vroegere Belgische munteenheid)  -  Ze is overdreven zuinig:  "Ze zo ne frang in twie'e bète."   ;  dat is iets goedkoop:  "
Das éit va 5 balle vur ne frang."

  Brutaal, stout  -  Brutale kinderen:  "Franke júng"     

   Grap   -  grappen uithalen:  "fratse öthoale"    

   Frederik

   Rem  -  Ik remde:  "Ich péik menne frèè".  

 Franjes

   Frans

   1.  zn.  Voedsel, eten    2.  ww. Gulzig eten, vreten  -  Hij kan enorm veel eten :  "Die'e kan frette gelèk ö pèèrd."   ;  de schuld krijgen:  "De boter gefret hemme."  ;  daar kan ik mij over opwinden:  "Doa'e fret ich men kas an op ! "  

   De benen nemen, ervan onder muizen

    Gehaktbal. Gehaktballen met kriekjes om duimen en vingers af te likken. "Frikedelle mee kriekskes vur daime en vingers af te lekke."   

   Kapsel met over het voorhoofd hangende recht geknipte haren,  pony haarsnit.Fransje had Rozeke haar pony afgeknipt, toen haar papa afkwam nam hij snel de benen. "Frenske ha Rozeke hurre froefroe afgekniept, toun hurre poa afkwamp frietste hè ter rap vanonner." 

   Iets op onhandige wijze doen

   Een prop maken,  verkreuken 

   Iemand die overal aan zit te prutsen

 In plooitjes schuiven

   Kolenfront of steenfront

   Onhandig handelen

   Iemand die iets doet, maar niet goed ...

   Geluksdoelpunt. Messi liep in volle vaart naar de andere goal, viel over z'n linkervoet, viel met z'n hoofd tegen de bal en die rolde in het doel, een geluksdoelpunt. "Messi léip volle fiettig no d'oaner gool, strunkelde euver zenne lingse vóut, véil mé zenne kop tege de bal en die'en trulde inne gool, 'n echte frotselgool."    

   Een gefronste volant

   1.  Friemelen  2.  Prutsen 3. Ganse dag bezig zijn en niks doen.

   1. Prutser   2.  Zenuwachtig type

   Theofiel

   Raden   (zie ook:  "roai'e")  -  Je mag drie keer raden wat ik nu gevonden heb:  "Ge mugt draai kiere geroai'e wa ich noa gevonne hem."   - raad eens:  "groaid 'es !"  Het is je geraden uw huiswerk te maken, anders mag je eens raden wat ik zal doen, dan krijg je van de stok op je billen. "t Es óch geroai'e dagge ur höeswerk makt, oaners mugder es groai'e wat ich zal dóun, dan kregd'r vanne stek op ur bille."    

    Lange regenjas. Benedikt had een lange regenjas aan met een ceintuur in de lende en een grijze vilten hoed op, een borsalino. "Dikt ha ne gabardine oan mé ne réim in z'n lee en ne grèze feutere hóud op zenne kop, ne borsalino."    

   1.  Tweetandige hooivork  2. (fig.) Grote mond. Ze reden met de hoogkar 't broek in,en met hooivorken staken ze het droge hooi op de kar, de voor - en achterhekken hielden 't samen. "Ze reen mee de hoe-ikèèr 't brók in, en mee gaffels stake ze 't druug hoe-i oppe kèèr, de botterikke veur en achter héile da bie'en."    

   Aftroggelen,  afsmeken  (zie ook "aflaize")

   Iemand die blijft aandringen om iets te krijgen,  aftroggelaar

   verbinding tussen steengang en pijler

   Een straffe kerel  :  "ne galjaar" ( < Fr. gaillard) (zie ook: "kastaar"). Alhoewel iedereen zei dat hij een straffe kerel was , stond hij daar op z'n pantoffels op de markt te bedelen voor een boterham. "Allewöl da alleman zee dat 't ne galjaar war, stónd 'm doa op z'n galosje oppe mèt te gaize vur ne boterham." 

   Lage steekpantoffel

   Gang.  -  Hij draaide even aan 't sleuteltje en 't was in gang."Hè drède mer es an 't sleutelke en hè war in gank."     Hij gaat erg snel: "Hè got nogal ne gank."    ;  op gang, gestart:  "in gank"       Hij haaste zich. "Hè gink nogal ne gank, ich moest bekans loe'epe vur 'm te vollege."     Ze duwde 'ns op de startknop en 't werkte. "Ze dawde es oppe startknop en 't war in gank."    

    Spatbord van auto. Cella had met de auto tegen 'n weipaal getikt, ze had nu 'n bluts in 't spatbord. "Cella ha mee de oto getutst tege ne wèèpoal,noa hit ze 'n bluts in hurre gardeboe."    

   lederen halsjuk van een trekdier, paardentuig

   Veldwachter

   Mijnpolitie,  mijnwachter

   Waarborg

   1.  Zitvlak,  achterwerk  2. Opening  -  Hij kan niet stilzitten:  "Dieje hèt gie zittend gat !"      -;  hij zal moeten wennen:  " 't zal ze gat voare ! "   Wanneer je er de brui aan geeft omdat het niet lukt. "Dattet dink mè gat kust."     Ze was op haar teen getrapt. "Ze war in hur gat gebete."    

 Kort schortlint

   Gauw,  snel. Ik moet eens dringend een plasje gaan doen. "Ich mót es gaw m'n petette goñ afgéite." 

   Gehandicapt

   Broers,  gebroeders

   Fietsstuur

  Groot gebouw  -  Ze hadden een groot gebouw aan 't kanaal neergezet:  "Ze haan doa an 't  kenoal nogal ö gedóun hinne gezatte, 't war 650 m lank en wöl 60 m brie'ed."  

   Met drie,  drietal. Met Paal kermis gingen ze met hun drieën op stap tot 's morgens vroeg. "Mé Böetingkerremes ginke ze hun gedraaine op skok tot 's mörregesvrug."    

 Jij. Gij zijt precies niet van de minste. "Gèè, gè zet néi mien gèè!"    

   Verlangend kijken,  smachtend uitzien naar iets (‹ geil + ogen)  -   Onze Arthur,onze Isidoor en ik hingen met ons drieën, de drie broers, over ons fietsstuur bij de bakker voor het venster te likkebaarden naar al die cakes en taarten:  "Ozzen Tuur,ozzen Door en ich honke oos gedraai'ne, de draai gebrùi'ers, bè de bekker vurre vienster, euver ozze gedón te gèèloege no al die getoos en vloaie."    

 Geelzucht.Casimir heeft drie maanden thuisgezeten van 't werk met hepatitis. "Méi'er hit draai moñ töes gezete van 't werk mee de gèèlverf." 

   Korset van elastische stof,  zonder baleinen  (‹ Fr. 'gaine')

   Dunne lange staak,  lange stok  (zie ook:  "boengèèr" ,  "vogelsgèèr" )Ze hadden een voorlopige poort gemaakt met een aantal lange stokken. Ze haan 'n prófezwoar goar gemakt mee 'n die'el gère.  

   Hijgen  -   De veldwachter stont te hijgen als een oude blaasbalg, hij zat er eentje achterna van in Geenhout en op Tervant aan het kanaal had hij hem bij z’n kraag:  " De garre stont te gège gelek nen oa bloa’esbalg, hè zat ienne achter zè gat van in ’t Genhoot en op Tervañt anne kenoal hatter ’m bè zenne kalléé."    

   Geluid van iets dat uitgesleten ("ötgehódderd") is

 Gieter. Hij was zo fier als een gieter. "Hè war zoe vrie'et as ne géiter ( as è kapmes)"    

   Begerig kijken  (zie "gaize" )

   In orde.Iedereen hebben ze bezocht, overal zijn ze gaan vragen en bepleiten en op 't allerlaatste hebben ze een brief naar de paus gestuurden toen was het in orde, Paal werd een parochie. "Alleman hemme ze achternoa geloe'epe, euveral zen ze goñ vroage en 't goñ ötlenge en op 't leste hemme ze ne bréif nó de paus geskreve en tóun war 't geklónke, de Böeting woord 'n parochie."    

   Boerenerf

   Grond waar een huis op staat  -   Als we dan 's avonds thuiskwamen, dan stond er op het erf een heel lange tafel, daar zat dan iedereen rond voor het avondmaal:  "As we dan 's oaves thöeskwampe, dan stond er op 't geleeg een hie'el lang töffel, doa zat dan alleman rond vur oaveskost te ète."    

   Gelijk  :   "    Ik had gelijk, ich ha gelèèk ! "

 Samenspannen

   Geleden   :  Veertien dagen geleden "vietéin daag geleen"    

   1/4 de van een schoof  vers gemaaid (gepikt) graan -      Vroeger als het koren werd pikt was ik binder. Ik draaide rond zo'n bussel koren een strooien band , wrong de twee uiteinden goed samen en dan had je een geleg:  "Vrugger as ze an 't kore pikke ware war ich biener. Ich drède rond zoe'en bussel stroe-i ne stroe-i'e band en vronk die'en tegói bie'en en dan hadder 'n geleg. "

 Gepast, ongepast

   Als,  zoals  :  "éit gelèk da héi"  -  Dat gaat goed, dat verkoopt goed:  "Da lúpt gelèk nen trèèn" .    ;  Er beteuterd bijstaan:  "gelèk ne Zebedeus"    

   Glad

   Geslepen persoon  :   "ne gelèttige"

   Heel warm, gloeiend  -  Een geslepen persoon:  "ne geleunige"      ;   Hij had lang in de gevangenis gezeten voor allerlei gesjoemel, de ene noemde hem een gladde jongen, anderen zeiden dat ie aangebrand was:  "Hè ha lank inne bak gezete vur vanalle hèmeleke dings, den iene noemde 'm ne gelettige, mer d'oaner zeen dat 'et ne geleunige war. "    

 Schuin (kleding)

    Kosten. Wat kosten de eieren. "Wa gelle de èèr?"     Wat kosten de appelen en peren op de markt. "Wa gelle de appels enne pere oppe met?" 

 Geladen,  beschonken

   Geloof. Hij is ongeloofwaardig. "Do kunder de helligt nog néi va gelú'eve."    

   WC  (minder vulgair dan " 't höske" )  - " no 't gemak gón"  ;    ik zat op m'n gemak op het toilet:  "Ich zoot op mè gemak op 't gemak"    

   1. Van slechte kwaliteit   2.  Slecht van karakter  3. Slonzig gekleed

 Gemeend

   Gewoonlijk  -   Gemeentewerklieden maakten de gaten in de straten dicht, maar ze gebruikten van die minderwaardige cement. Gewoonlijk maakten ze ook de grachten open:  "De manne vanne gemènte méike de kótter van stroa’ete toe, mer ze gebrökde van die’e gemène cement. Gemèènlek méike ze ooch de grachte ope. "     Tijdens de Goede Week is het weer gewoonlijk niet veel soeps . "Gemèènlek est onner de gói wèèk néi veul fameus va wèèr."    

   Gemeente

   Ondergrondse landmeter (mijnmeter) ,  mat de prestaties op van mijnwerkers in de ondergrond ( zie ook:  'markeerder' )

   Gesukkel

 Wormstekig

    Gehakt. Ik moest een kilo gehakt halen voor de spagettisaus. "Ich moest ne kilo gemoale hoale vur in de spagettisaws."   

   Troebel

 Genegen

   Vrijersstraatje naast  'den drukker'   (Heldenlaan)

   Graag.Ik zal je er eens een pleziertje voor doen. "Ich zal 't er óch es gère vur zéin." 

   1.  Groep kleuters  2.  Van de hoogte afrollen

 Gerief, gemak  -  't Is een genot een WC binnenshuis te  hebben:  "'t ès ö geréif een höeske in 't höes te hemme."   

 Gerieven

   Klaar, gereed  -      Ben je klaar ?  "Zedder gerie'ed ? "  Met een beetje moeite was je klaar geweest :   "Mé e bietske móite war d'r gerie'ed gewiest !"  

   Klaar maken,  koken  :    " Het ète gerie'ed make"    

 Geraamte (van mens of huis)

   Gestremde melk om platte kaas van te maken    (‹ rinne,  vd  gerónne)

 Geruit

   Gist.Als ons moeder ging bakken moest ik eerst naar bakkerij Reynders om gist te halen. "As os ma vrugger gonk bakke dan moest ich bè Bou'er Reyners altijd e blökske gès goñ hoale."    

 Gespikkeld, gestippeld

Moerasbezinksel,  moerbezinksel in lage weilanden

   Beenbeschermer(s) 

   Gek, niet goed wijs   -  Ben je gek   :  "Zèdde gè getiekt ?"    

 Met tien samen

     Gereedschap, werktuig

   1.  Geheel van kar en toebehoren  2.  Met hebben en houden.

 Getweeën

   Getweeën,  met z'n tweetjes

   Bijzonder of raar iemand

   Geven  ( ott:   ich gèèf ,  gè gèft,  hè gèft      )  -  Een geschenk vraag je niet terug:  "Gegève ès gegève en trugpakke ès gestole."  

   Gevieren,  met z'n vieren

 gevel, fig. gezichtsprofiel -  Lange neus:  'groe'ete gèvel'

   Groeizaam,   vruchtbaar ; groeizaam weer: 'gewessig wèèr'

 Gewoonte, gebruik