Zo beschrijft Harari in een van de hoofdstukken ook de ondergang van de families en de hechte gemeenschappen, zoals hij ze noemt, sinds de industriële revolutie.
Vooral de voorbije eeuw heeft de overheid aan de ene kant en de markt aan de andere, steeds meer taken op zich genomen waarin vroeger door kleine hechte gemeenschappen zelf werd voorzien. Daardoor is het gevoel van maatschappelijke samenhang, van gemeenschap uitgehold. Het is, volgens Harari, de grootste sociale revolutie die de mensheid ooit is overkomen.

Hoe is het zover kunnen komen?

De industriële revolutie gaf de markt een ongekende macht en stelde de overheid een leger van ambtenaren ter beschikking. Gaandeweg gebruikte de overheid en de markt hun groeiende macht om de traditionele familie- en gemeenschapsbanden te verzwakken. Om de macht van de familie en de gemeenschapszin, echt te breken moesten ze de hulp inroepen van wat Harari de "vijfde colonne" noemt: het bevrijdende individualisme, nevenproduct van een alleenzaligmakende macrosolidariteit.
Niemand is voortaan nog afhankelijk van zijn of haar familie of van een hechte gemeenschap.
De verzorgingsstaat werd geboren en begeleidt ons sindsdien als individuen van de wieg tot het graf.

Deze zogenaamde bevrijding van het individu, heeft volgens Harari wel een prijs.
Veel mensen betreuren het verlies van sterke familiebanden en sterke gemeenschappen en voelen zich ontworteld, vervreemd en bedreigd door de macht die de onpersoonlijke overheden en de markt over ons leven hebben.
Miljoenen jaren van evolutie hebben ons gevormd om te leven en te denken als leden van een groter geheel.
In twee eeuwen tijd zijn we, volgens Harari, veranderd van leden van een hechte gemeenschap in ontwortelde individuen. Niet dat het leven in de schoot van familie en dorpsgemeenschappen ideaal was. Verre van! Maar er leefde in deze gemeenschappen nog wel een sterk gevoel van verbondenheid en de gemeenschapszin scoorde er nog hoog.
Emotioneel werden deze gemeenschappen na de industriële revolutie, vervangen door nieuwe "stamverbanden", gecreëerd door de markt en de overheden.
Markt en overheid cultiveren tegenwoordig "imaginaire gemeenschappen" die duizenden, ja miljoenen" vreemden" verbinden en die toegesneden zijn op overheidsbelangen en commerciële behoeften.
Een "imaginaire" gemeenschap is volgens Harari een gemeenschap van mensen die elkaar niet echt kennen, maar die zich inbeelden dat ze elkaar wel kennen. Nu de laatste twee eeuwen de hechte gemeenschappen zijn weggekwijnd, moeten de "imaginaire gemeenschappen" het vacuüm opvullen.
Het creëren van imaginaire gemeenschappen gebeurde vooral op de nationale niveaus.

Maar ook regionaal en lokaal werden m.i. "imaginaire gemeenschappen" opgericht, bijvoorbeeld op het niveau van de gemeenten.
Tot het begin van de 20e eeuw leefden de inwoners in onze streken, zoals in heel Europa, vooral in relatief kleine, hechte dorpsgemeenschappen.
Paal bijvoorbeeld telde rond 1900 ongeveer 2400 inwoners , verspreid over een 8-tal gehuchten, die je nog zou kunnen duiden als " hechte gemeenschappen" in de betekenis die Harari daaraan geeft. Een hechte gemeenschap is volgens hem een groep mensen die elkaar goed kennen en van elkaar afhankelijk zijn voor hun voortbestaan.
In al de ons omringende dorpen was dit eveneens het gemeenschapspatroon.

Geleidelijk groeiden deze dorpen uit tot de verstedelijkte woonkernen die ze op vandaag geworden zijn. Toch bleef een stuk van de vroegere specifieke identiteit en van de onderlinge verbondenheid van deze gemeenschappen intact omwille van het samenvallen van dorp en gemeente, omwille van het op dorpsbasis geschoeide verenigingsleven, omwille van de specifieke dialecten, de diverse schoolgemeenschappen, de sterk uitgebouwde parochies enz.
Ten onrechte meenden de politici en hun administraties na 1976 dat grotere administratieve omschrijvingen, de nieuwe fusiegemeentes, ook het historisch gegroeide takenpakket en vooral de samenhang van een bloeiende dorpsgemeenschap konden overnemen.
Ook in Beringen spannen sinds de fusiebeweging van 1976 opeenvolgende gemeentebesturen zich in om de "imaginaire gemeenschap Beringen" te creëren en om de laatste resten van de vroegere "hechte" gemeenschappen op te ruimen.
Een centralistische politiek, hoofdzakelijk verpakt als stadsontwikkelingsprojecten moet de "imaginaire gemeenschap Beringen" van de toekomst vorm en inhoud geven.
Voor de ontwikkeling en onderbouw van dit project wordt een beroep gedaan op externe deskundigheid via allerhande gespecialiseerde bureaus en adviseurs-managers, zowel om de plannen uit te werken en te implementeren, als om ze te verpakken en te "verkopen" aan de bevolking.
De enige analyses die, voor zover ons gekend, tot nu toe bij herhaling door deze bureaus werden uitgevoerd, betreffen de manier waarop de consumenten van Beringen zich nu gedragen, waar ze welke inkopen doen.
Vooral werd al veel geschreven over het toekomstig consumptiepatroon van de inwoners van Beringen om zoveel mogelijk inkopen te doen in het nieuw te ontwikkelen kleinstedelijk gebied.
Het consumeren van materiële goederen binnen de afbakening van het zogenaamd kleinstedelijk gebied, wordt in deze visie de hoeksteen van een nieuw-te -creëren "Beringse identiteit".

Is de mens, met al zijn complexe gevoelens, behoeften en verlangens, die verbonden leeft in gezinnen, in families en in allerlei informele verbanden, waaronder een dorpsgemeenschap, niet langer de maat der dingen?
Werd er ooit al 'ns een poging gedaan om het DNA van de verschillende lokale gemeenschappen te ontrafelen en te bestuderen, niet zozeer vanuit een enge commerciële benadering maar vanuit een holistische visie op mens en gemeenschap?
Niet alleen stadsontwikkeling is hierbij in een specifieke Beringse context belangrijk, maar evenzeer dorpsontwikkeling. Ook dient rekening gehouden met de historische component en vooral hoe langer hoe meer ook met alles wat een duurzaam leefmilieu dichterbij kan brengen.

De heropbouw van " hechte gemeenschappen" mag dan al een utopie zijn, op zoek gaan naar nieuwe vormen van samenhang tussen de burgers en naar het creëren van een nieuwe gemeenschapszin, is nog wel mogelijk.
Beide, samenhang en gemeenschapszin, zijn immers cruciaal voor het in standhouden van een levendige lokale democratie.
Paalonline zet zich schrap om haar zoektocht naar meer gemeenschapszin ook in 2015 verder te zetten.

Gust Luyten

{fcomment}